خوانش نشانه شناسي قصيده «رحله ثانيه لجلجامش» جواد الحطاب؛ بر اساس ديدگاه مايكل ريفاتر

رهيافت نشانه‌شناسي مايكل ريفاتر متكي بر ساختار‌گرايي و واكنش خواننده است و در پي بررسي ارجاع نشانه‌ها به يكديگر در درونِ متن براي ايجاد شبكه‌اي به‌هم پيوسته از نشانه‌ها است. اساس اين نظريه كشف شبكه معنايي شعر بر پايه تفسير بر اساس توانش ادبي خواننده است و مي‌كوشد خاستگاه متن را از طريق عبور از خوانش اكتشافي به خوانش پس‌كنشانه كشف نمايد. پژوهش حاضر با روش توصيفي تحليلي در صدد تحليل و بررسي فرآيند‌هاي نشانه‌پردازي قصيده «رحله ثانيه لجلجامش» جواد الحطاب بر اساس نظريه ريفاتر براي دريافت لايه‌هاي پنهان متن است. سه انباشت جستجو و حركت، ويراني و نابودي، و غربت و هجران معنابن‌هاي اصلي قصيده را تشكيل مي‌دهد و چهار منظومۀ توصيفي فقر و بدبختي، مرگ و ايستايي، تاريكي و اختناق و دست يافتن به رستاخيزي و بيداري بيانگر فضاي فكري حاكم بر قصيده است. هيپوگرام‌هاي قصيده نيز بر محور ظلم و استكبار، اختناق و عدم آزادي بيان و انديشه، سايه افكندن نااميدي بر جامعه و تلاش براي رستاخيز و انقلاب مي‌چرخد و ماتريس ساختاري قصيده با دغدغه و نگراني شاعر آغاز مي‌شود و با جستجوي هادي و منجي ادامه يافته به نااميدي و مرگ كشيده شده و در نهايت به رستاخيزي، نوزايي و اميد منتهي مي‌شود.