جريان‌هاي احيايي منظر در باغ ايراني، جستاري در باغ شازده

باغ ايراني يكي از شاخص‌ترين كهن‌الگوهاي معماري ايراني است كه حاصل بينش جريان‌محور انسان نسبت به محيط بوده است. باغ ايراني نمونه‌اي فاخر از طراحي و توسعۀ احيايي است. اصطلاح «احيايي» فرايندي را تشريح مي‌كند كه در آن يك سيستم بازسازي، تجديد و يا احيا، منابع ذاتي خود را در برداشته و توسعه‌اي پايدار خلق مي‌كند كه به هم‌پيوندي نيازهاي جامعه و طبيعت مي‌انجامد، زيرا راهكارهاي موجود در پايداري، تنها به بررسي وضعيت اكوسيستم‌ها در «زمان حال» مي‌پرداخت. اين موضوع باعث شد تا «تفكر پايداري» از توجه به «بهبود گذشته» جا بماند. تئوري احيايي از ديدگاه‌هاي فلسفي مبتني بر مفاهيم «بوم‌شناسانه» وام گرفته و با ريشه دواندن در سيستم‌هاي اجتماعي و محيطي، مجموعه‌اي گسترده از مفاهيم و رويكردها را هدايت مي‌كند. باغ ايراني «شبكۀ منحصربه‌فرد»، «چندلايه»، «متشكل از سيستم‌هاي زنده درون يك منطقۀ جغرافيايي» است كه محصول تعامل پيچيدۀ «زمان»، «اكولوژي» و «فرهنگ»است. اين پژوهش بر اين فرض استوار است كه باغ شازده مفهوم طراحي و توسعۀ احيايي را در بر دارد. در اين راستا هدف مقاله ارزيابي ميزان انطباق باغ شازده با چارچوب‌هاي تعريف‌شدۀ توسعۀ احيايي است. بر اين اساس چارچوب تحليلي لنز به عنوان ابزاري تحليليسنجشي با بهره‌گيري از كاربرگ‌هاي ارزيابي جهت سنجش و ارزيابي جريان‌هاي شكل‌دهندۀ توسعۀ احيايي، در شبكه‌اي چندلايه به نام باغ ايراني به كار گرفته شده است. ارزيابي باغ شازده با چارچوب اجرايي لنز منجر به درك عميق‌تري از شرايط زيست‌محيطي، اقتصادي و اجتماعيفرهنگي مي‌شود. اين واقعيت كه اغلب مؤلفه‌هاي بنيادي موجود در جريان‌هاي احيايي باغ ايراني سازنده هستند، به تأييد فرضيۀ ابتدايي در اين پژوهش منجر شد. يافته‌هاي اين پژوهش زمينۀ مناسبي براي تلاش‌هاي احتمالي آينده، جهت تمركز بر جنبه‌هاي پايدار باغ ايراني به عنوان يك الگوي احيايي قابل تكرار در فضاهاي شهري است.