شناسايي الگوي رهبري آموزشي مديران مدارس (مطالعه موردي: دوره اول ابتدايي شهر تهران)

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسايي ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌هاي رهبري آموزشي مديران مدارس دوره اول ابتدايي شهر تهران انجام شده است چرا كه رهبري يك عامل كليدي براي بهبود عملكرد سازمان است و موفقيت يا شكست سازمان وابسته به اثربخشي رهبري در تمام سطوح است. مواد و روش‌ها: پژوهش از نظر هدف كاربردي، از نظر داده‌ها كيفي مبتني بر روش داده بنياد و از نظر ماهيت اجرا، توصيفي است. جامعه آماري پژوهش، خبرگان و متخصصان حوزه رهبري آموزشي و اساتيد دانشگاهي داراي سوابق پژوهشي و عملياتي مرتبط با موضوع رهبري آموزشي (شامل كليه مطلعين كليدي در حوزه رهبري آموزشي، مديران ارشد آموزش و پرورش و صاحبان آثار علمي (كتب، مقاله و ...) در حوزه رهبري آموزشي) بودند كه از طريق نمونه‌گيري هدفمند و به روش گلوله برفي تعداد 18 نفر براي مصاحبه انتخاب شد. ابزار جمع‌آوري داده‌هاي مورد نياز مصاحبه نيمه‌ساختاريافته بود و سپس فن دلفي و بارش مغزي نيز انجام شد. پس از انجام مصاحبه، اجراي فن دلفي و بارش مغزي اطلاعات بدست آمده جمع‌بندي شد و سپس به كمك نظريه داده بنياد اقدام به مقوله‌بندي و كدگذاري مفاهيم شد و الگوي نهايي بدست آمد. براي تحليل داده‌هاي كيفي از روش كدگذاري باز، توليد مفاهيم اوليه، توليد مقوله‌هاي عمده، كدگذاري محوري و ارتباط بين مقوله‌ها، كدگذاري انتخابي استفاده شد. براي تعيين اعتبار دروني يافته‌ها، از تطبيق داده‌ها با مطالعه مباني نظري و پيشينه پژوهش، مصاحبه با افراد كانوني و اخذ نظرات و رهنمودهاي گروهي از خبرگان استفاده شد و قبل از كدگذاري، بررسي نهايي به عمل آمد. به‌منظور تعيين اعتبار بيروني يافته‌ها از تكنيك‌هاي حصول اشباع نظري، استفاده از رويه‌هاي ويژه كدگذاري و تحليل نمادها و نشانه‌ها و توصيف غني داده‌ها، بهره گرفته شد. به‌منظور تعيين روايي يافته‌ها نيز از تكنيك‌هاي جمع‌آوري داده‌ها از منابع متعدد، تحليل موارد منفي و انعطاف روش استفاده شد كه همگي بيانگر اعتبار و روايي مناسب يافته‌هاي پژوهش بودند. بحث و نتيجه‌گيري: نتايج بدست آمده نشان داد الگوي ارائه الگوي رهبري آموزشي مديران مدارس دوره اول ابتدايي شهر تهران داراي 248 شاخص، 39 مؤلفه و 5 بعد است. ابعاد و مؤلفه‌هاي بدست آمده عبارت‌اند از: بعد اعتقادي (شامل مؤلفه‌هاي ارزشي، تجسم‌گرايي، جامعيت، تعمق و انعطاف‌پذيري)، بعد ساختار كار و محيط (شامل مؤلفه‌هاي ارزيابي آموزشي، نظارت آموزشي، مديريت بر فرايند ياددهييادگيري، رشد و توسعه حرفه‌اي، گفتمان آموزشي و مدل‌سازي)، بعد سبك رهبري (شامل مؤلفه‌هاي اداري/مديريتي، مشاركتي، تحولي، توزيعي، تعاملي، آزادمنشانه، هيجاني، آموزش‌مدار، اخلاقي و اقتضايي)، بعد توانايي سازماني و كاري رهبر (شامل مؤلفه‌هاي تعيين جهت، تجزيه و تحليل و قضاوت، مديريت بهبود، توانايي سازماني، فرهنگ سازماني، جو سازماني، ارتباطات اثربخش، اقتدار حكمتي) و بعد ويژگي‌هاي شخصي، عقلي و عاطفي رهبري (شامل مؤلفه‌هاي نفوذ، بصيرت، چالش‌پذيري، الهام‌بخشي، روحيه بخشي، مصمم بودن، حساسيت، تفكر واگرا، علايق و انگيزه‌هاي شخصي و ارزش‌مداري) است. پس مصاحبه با خبرگان 224 شاخص، 33 مؤلفه و 4 بعد شناسايي شد كه با اجراي فن دلفي و بارش مغزي در قالب كدگذاري انتخابي تعدادي شاخص، مؤلفه و بعد حذف، اصلاح و اضافه شد كه نهايتاً تعداد 248 شاخص، ذيل 39 مؤلفه و 5 بعد دسته‌بندي شدند. بنابراين نتايج بدست آمده حكايت از آن دارد كه ارائه الگوي رهبري آموزشي متناسب با ويژگي‌هاي خاص مدارس ابتدايي شهر تهران ضروري است و عملياتي نمودن آن در سطح مدارس ابتدايي نيازمند حمايت همه جانبه مسئولان و تصميم‌گيرندگان آموزش و پرورش مي‌باشد.