مقايسه رويكردهاي تأويلي قاضي نعمان و عبدالرزاق كاشاني در آيات فقهي(بازخواني تأويل الدعائم الاسلام و التاويلات)

Interpretive Approaches of Al-Qāḍī Al-Nu' mān and Abd al-Razzaq al-Kashani in Jurisprudential Verses (review on the interpretation of "Da'a'im al-Islam and Al-Ta'wilat): a comparative study

شايد در ميان فرق بازمانده و مشهور اسلام، اسماعيليان تمايل بيشتري به فهم باطني قرآن از خود نشان داده باشند. ارتباط و شباهت برقرار كردن ميان دو سطح ظاهر و باطن يا همان تأويل و معرفت قلبي از جمله مشتركات صوفيه و اسماعيليه به شمار مي‌رود. دو گروه در كنار اهتمام به برپاداشتن ظاهر شريعت، در پي كشف بواطن قرآن بوده و حتي در آيات فقهي نيز از تأويل بهره جسته‌اند. در ديدگاه صوفيه علم تأويل آيات منحصر در فرد خاصي نبوده و دستيابي به آن به جديت در تهذيب و مراقبه بر مي‌گردد، در حاليكه در فرقه اسماعيليه تأويل مختص به افرادي است كه در سلسه مراتب دعوت قرار مي‌گيرند، به همين خاطر تأويل‌‌هاي اين گروه بيشتر فرقه‌اي مي‌نماياند و در راستاي تاييد عقايد اسماعيلي است، در حاليكه تأويل‌هاي صوفيان بر تجربه‌ي شخصي افراد استوار و بيشتر با مقامات صوفيان تطبيق داده مي‌شود. اين پژوهش بر آن است، با بررسي تأويلاتِ فقهي قاضي نعمان مغربي (بنيان‌گذار فقه اسماعيلي) و عبدالرزاق كاشاني(انديشمند اصيل عرفاني) اشتراك و افتراق‌ رويكردهاي تأويلي ايشان را در پيوند فقه و عرفان استخراج و تببين كند.

Perhaps among the surviving and well-known branches of Islam, the Isma'ilism has shown a more trend to the esoteric interpretation of the Qur'an. The relationship between the two levels of appearance and interior is one of the common beliefs between Sufism and Isma'ilism. They have sought an intimate understanding of the Qur'an and have used interpretation in understanding the jurisprudential verses, in addition to observing the presence of Shari'a. According to Sufism, the science of interpretation is not limited to a particular individual; it is based on the personal experience of individuals and is adopted more in line with Sufi authorities. Whereas in the Isma'ilism branch, interpretation is dedicated to people who are in the invitation hierarchy. Therefore, their descriptions are mostly sectarian and in line with the confirmation of Ismaili beliefs. The present study aimed to extract and explain the commonalities and differences interpretive approaches of Qāḍī Al-Nu' mān Maghribi and Abd al-Razzaq al-Kashani in the connection between jurisprudence and mysticism by examining their jurisprudential interpretations.