مطالعه نقوش نشان مربع ماندارين در پوشاك ايلخاني و تيموري و تطبيق آنها با البسه يوان و مينگ چين

با تصرف چين و ايران توسط مغول‌ها، تأثير سبك‌ها و شيوه‌هاي چيني در تمامي هنرهاي تجسمي از جمله نقوش پارچه‌ها ظهور كرد. اين نقوش بر روي لباس صاحبان قدرت نيز به‌كار گرفته شده كه در ادوار مختلف اهميت خاصي داشته و نشان سلطنتي به شمار مي‌رفتند. مربع ماندارين، يكي از نشان‌هاي سلطنتي است. اين نشان‌ سلطنتي چيني، در پوشاك دربار دوره ايلخانان و تيموريان نيز مورد استفاده قرار گرفت. اما اين نشان‌ با اصل و منشأ آن از نظر عناصر تصويري، اندك تفاوت‌هايي داشت. مقاله حاضر، اين نشان را از نظر بصري، نمادين و مفهومي مورد بررسي قرار‌ مي‌دهد تا مشخص شود نحوه تأثيرپذيري نقوش به‌كاررفته روي مربع ماندارين دربار ايران از چين چگونه بوده است؟ و استفاده از اين نقوش، در دربار دوره ايلخاني و تيموري، از طبقه و رده خاص حكايت دارند؟ اين تحقيق، به روش توصيفي، تطبيقي و تحليلي بوده و هدف آن، مطالعه تحول نشانه سلطنتي مربع ماندارين از يك فرهنگ به فرهنگ ديگر است و مي‌توان ديد كه اين نشانه‌ها در فرهنگ ايراني تغيير كردند. اطلاعات و نمونه‌هاي مطالعاتي اين پژوهش، به شيوه كتابخانه‌اي و اينترنتي گردآوري شده‌اند. به نظر مي‌رسد اين نشان سلطنتي، منبع الهام هنرمندان ايراني قرار گرفته كه از نظر عناصر تصويري و كاركرد با هم تفاوت دارند. در چين (سلسله‌هاي يوآن و مينگ)، رنگ و طرح روي لباس اهميت ويژه‌اي ‌داشت؛ به‌طوري ‌كه نقوش به‌كاررفته روي مربع ماندارين در چين، نقش حيوانات، نقش‌مايه‌هاي نمادين و عناصر طبيعي بوده كه داراي خصوصيت سمبليك و گوياي رده طبقاتي و موقعيت فرد در دربار بودند، در حالي‌ كه در دربار ايران در دوران ايلخانان و تيموريان، رنگ و طرح لباس‌ها نشان از رده افراد نبود. نقوش به‌كاررفته روي مربع پيش‌سينه لباس آنان، اغلب نقش حيوانات و گاهي نيز نقش گياهان بودند كه پس‌زمينه آن با نقوش گياهي تزئين مي‌شد. به تبعيت از چين، طرح‌هايي با شيوه طبيعت‌گرايي چيني مورد استفاده قرار گرفتند و نقش حيوانات به‌صورت جفت مقابل هم يا به‌صورت تك، دوخته‌دوزي مي‌شد.