رهيافتي در بن‌مايه‌هاي ژانر حماسه در شعر قعقاع بن عمرو تميمي

ادبيات عربي هيچ‌گاه از حماسه به معناي يك ژانر ادبي مستقل با قواعد و هنجارهاي مشخص، برخوردار نبوده است؛ اما گاه به اشعار و آثاري برمي‌خوريم كه از مضامين و مؤلفه هاي حماسي برخوردار است. اين اشعار بيشتر به‌صورت چكامه هاي بلندي هستند كه مضمون حماسي در بخش هايي از اين چكامه ها به‌ويژه زماني كه به فخر مي پردازند ديده مي شود. در سروده هاي شاعران شعر فتوحات در صدر اسلام، گاه با چكامه ها و قطعه هايي برخورد مي كنيم كه مؤلفه هاي حماسي در سراسر آن حضور چشمگيري دارد؛ ازجمله شاعران اين سبك قعقاع بن عمرو تميمي را مي توان نام برد. اشعار او علي رغم اندك بودن و پراكندگي براي شناخت پاره اي از مهم‌ترين مؤلفه هاي شعر حماسي عربي كارساز است. موضوع برخورداري شعر عربي از حماسه از موضوعات مهم و چالش برانگيز در پژوهش هاي معاصر است. اين پژوهش، ضمن تأييد فقدان اثر بلند حماسي در ادبيات عربي، باهدف اثبات پاره اي مضامين و بن مايه هاي حماسي و حكايت‌هاي دراماتيك و پهلواني در شعر عربي سامان‌يافته است. ازاين‌رو پژوهش حاضر كوشيده با روش توصيفي تحليلي، سه شاخصۀ مهم ژانر حماسه را در اشعار قعقاع بن عمرو تميمي، شاعر و مبارز عرب در زمان فتوحات اسلامي، تبيين و تحليل نمايد. نتيجه پژوهش نشان داد كه شماري از اشعار حماسي قعقاع از مهم ترين سازه هاي حماسي نظير: جنگ و رزم آوري، قهرمان با تمام ويژگي هاي حماسي آن و سبك پرطنين حماسي، برخوردار است؛ اما  به دليل رشد در محيطي واقع گرا و اسلامي از خصايص حماسه هاي اسطوره اي مانند طلسم و جادو، اخترشناسي، وجود جانوران عجيب و اجنّه و پريان و عنصر پيشگويي بي بهره است.