بررسي تغييرات زماني غلظت ذرات گردوغبار در هواي شهرستان زابل با استفاده از شاخص AQI

مقدمه و هدف: طي دهه گذشته، جامعه علمي متوجه تأثيرات مهم گردوغبار موجود در هوا بر آب‌وهوا، سلامت انسان، محيط‌زيست و بخش‌هاي مختلف اقتصادي اجتماعي شده است. رابطه بين غلظت گردوغبار و سلامت انسان‌ها يك رابطه معكوس است، به‌طوري‌كه با افزايش غلظت گردوغبار بر تعداد مبتلايان به بيمارهاي قلبي و تنفسي افزوده و سلامت انسان به‌طوري جدي تهديد مي‌شود. يكي از بلاياي طبيعي كه شهرستان زابل را به دليل موقعيت جغرافيايي و نزديكي آن با بستر خشك تالاب هامون تحت تأثير قرار مي‌دهد، پديده نامطلوب طوفان‌هاي گردوغباري است. هدف اصلي اين پژوهش بررسي تغييرات زماني غلظت گردوغبار در دوره 10 ساله در شهرستان زابل است. روش كار: به‌منظور بررسي آلودگي هوا در شهر زابل غلظت ذرات گردوغبار (PM10) در دوره زماني 10 ساله از سال 1389 تا 1398 با استفاده از دستگاه‌هاي ثابت سنجش آلودگي هوا اندازه‌گيري شد. تمام داده‌ها به‌صورت متوسط روزانه و سالانه مرتب و تغييرات آن در اين بازه زماني بررسي شد. به‌منظور بررسي تغييرات كيفي هوا، داده‌هاي مدنظر بر اساس شاخص‌هاي استاندارد كيفيت هوا AQI محاسبه و تجزيه‌وتحليل شدند. يافته‌ها: طي دوره مطالعه، ميانگين غلظت سالانه PM10 از سال 1389 تا 1398 به ترتيب 405، 425، 451، 659، 532، 152، 222، 196، 170 و 67 ميكروگرم بر مترمكعب بوده است. بيشترين مقدار غلظت ذرات مربوط به فصل تابستان 1395 با متوسط 4932 ميكروگرم بر مترمكعب تعيين شد كه به دليل وقوع طوفان‌هاي 120 روزه و بستر خشك تالاب هامون و انتقال ذرات گردوغبار اتفاق مي‌افتد. نتيجه‌گيري: بر اساس استاندارد، غلظت ذرات معلق PM10 نبايد از 150 ميكروگرم بر مترمكعب تجاوز كند. اين در حالي است كه اين مقدار طي دوره 10 ساله چندين برابر حد استاندارد بوده و در بيشترين مقدار اندازه‌گيري شده به 33 برابر حد استاندارد رسيده است.