مدل سازي تخصيص كاربري‌هاي شهري با رويكرد عدالت فضايي بر اساس روش‌‌هاي بهينه‌سازي چند هدفه

يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي برنامه‌ريزان و مديران شهري، نحوه توزيع و تخصيص منابع و خدمات شهري به‌ صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر برحسب نيازهاي جامعه شهري است. تخصيص بهينه خدمات، ارتباط مستقيمي با برنامه‌ريزي كاربري اراضي دارد. موفقيت درعرصه برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري نيز وابسته به وجود قوانين مناسب در زمينه نحوه استفاده از زمين و همچنين استفاده از روش‌هاي كارآمد در تهيه واجراي طرح‌هاي شهري و برنامه كاربري زمين است. اين مقاله با هدف ارائه‌ مدلي بر مبناي روش‌هاي بهينه‌سازي چند هدفه انجام گرفته است تا تخصيص كاربري‌هاي شهري را از منظر عدالت فضايي در سطح پلاك شهري و در طبقات هر قطعه زمين مدل سازي كند. به اين منظور از الگوريتم ژنتيك رتبه بندي نامغلوب و يــك كــد كامپيوتري در نــرم افــزار Matlab R2018a استفاده شده است. مدل بر مبناي پنج تابع هدف شامل بيشينه سازي سازگاري، وابستگي، دسترسي به خدمات، تنوع و تناسب فيزيكي، در طبقات و در همجواري‌ها‌ و نيز تعداد مشخصي شرايط مورد نياز پيكربندي شده است. از ميان نتايج حاصل از پياده سازي الگوريتم كه مجموعه‌اي از راه‌حل‌هاي بهينه پارتو است، يك جبهه جواب انتخاب و سپس براي انتخاب مناسبت‌ترين چينش كاربري‌ها از ميان اين راه‌حل‌هاي بهينه، روش تحليل فرايند سلسله مراتبي، براي تعيين وزن هر يك از اهداف تخصيص كاربري زمين به كار رفته است. وزن حاصل در مقادير برازش اهداف ضرب شده و پس از اعمال روش مجموع وزن دار جوابي كه بيشترين وزن را در جبهه جواب‌هاي بهينه به دست آورده، به نقشه‌ كاربري زمين تبديل شده و به عنوان چينش پيشنهادي ارائه گرديده است. ارزيابي كمي نتايج حاصل از تخصيص نشان داد كه كاربري هاي تجاري، آموزشي ، درماني، ورزشي و فرهنگي هم از نظر سرانه و هم از نظر توزيع در سطح محلات و ناحيه‌ مورد مطالعه به خوبي تخصيص داده شده‌اند و سطح برخورداري محلات را در محدوده مطالعه افزايش داده‌اند.