تحليل ساختار تاب آوري نهادي براي گذار از مديريت بحران به مديريت شهري تاب آور در برابر زلزله( نمونه موردي: شهر قزوين)

با جدي تر شدن موضوع تاب آوري شهري از سال 2005 ميلادي (اجلاس هيوگو)، پژوهش در زمينه توانمندسازي مديريت شهرها براي عملكرد مطلوب تر در زمان بروز حادثه، به طور ويژه مورد توجه قرار گرفت. اين مسئله در شهرهايي كه در آنها خطر زمين لرزه وجود دارد (مانند شهر قزوين) اهميت دو چنداني پيدا كرده است. از آنجا كه ساختار ستاد مديريت بحران در شهر قزوين مشابه شهرهايي است كه در سال هاي اخير عملكرد ناموفقي در برخورد با زلزله داشته اند (مانند ورزقان، قصر شيرين و غيره)،  مسئله اصلي (با توجه به خطر بالقوه زلزله در شهر قزوين) اين است كه ساختار اين ستاد بايد به چه صورت باشد تا بتواند عملكرد مطلوب تري نسبت به زمين لرزه داشته باشد. مقاله حاضر از نظر نوع روش توصيفي_تحليلي است كه ساختار ستاد مديريت بحران شهر قزوين را مورد ارزيابي قرار مي دهد. لازم به توضيح است كه شهر قزوين به دليل نزديكي به گسل هاي فشاري، همواره در معرض خطر زمين لرزه با شدت بسيار بالا قرار دارد. در بخش مباني نظري با مطالعه اسناد مختلف، متغيرها و شاخص هاي مطرح در تاب آوري نهادي شناسايي گرديدند. سپس به تشريح ساختار ستاد مديريت بحران شهر قزوين و الگوهاي پيشنهادي در اسناد سازمان ملل متحد و ساير كشورهاي موفق در برخورد با حوادث (همچون ژاپن و ايالات متحده امريكا) پرداخته شد. در بخش تحليل يافته ها، ابتدا با ارزيابي متغيرها و شاخص ها به روش CVR (نسبت روايي محتوايي) موارد ضروري با توجه به شرايط شهر قزوين شناسايي گرديدند. در اين بخش از 30 كارشناس شهرسازي نظرسنجي به عمل آمد كه در مجموع نُه متغير و نُه شاخص با توجه به شرايط قزوين براي دستيابي به تاب آوري نهادي برگزيده شدند. سپس پرسشنامه اي در قالب طيف ليكرت تنظيم گرديد كه سئوالات اين پرسشنامه براساس وظايفي است كه قانون براي كارگروه هاي مختلف اين ستاد مشخص كرده است. سئوالات به تفكيك كارگروه هاي مختلف دسته بندي شده و در هر سئوال متغير و شاخص مورد هدف تعيين گرديده است. پس از نظرسنجي از 110 كارشناس حوزه شهرسازي، داده ها با كمك نرم افزار spss تحليل شدند. با استفاده از آزمون T.Student وضعيت موجود متغيرها در شاخص هاي مختلف براي اين ستاد در شهر قزوين مورد سنجش قرار گرفت. برآيند نتايج نشان دهنده عدم توجه به متغيرهاي نُه گانه اثرگذار بود. همچنين مقايسه ساختار ستاد مديريت بحران شهر قزوين با الگوهاي مطرح در دنيا، نشان دهنده آن بود كه بر خلاف الگوهاي موفق كه از چهار بخش اصلي تشكيل شده بودند، ساختار اين ستاد در شهر قزوين تنها از دو بخش نيروهاي عملياتي و اداري تشكيل شده است، كه البته اين دو بخش نيز نيازمند اصلاح سازماني مي باشند. در نتيجه ستاد مورد نظر براي تحقق تاب آوري نهادي لازم است حول سه محور اقدام نمايد. نخست، اصلاح ساختار ستاد براي رفع نواقص موجود، دوم، تغيير نگرش در نحوه مديريت امور از حكومت به حكمروايي و سوم، مجهز شدن به فناوري هاي نوين سخت افزاري و نرم افزاري در راستاي آمادگي و پيشگيري. اقدامات لازم حول سه محور فوق بايد به صورت همزمان پيگيري شود تا اثربخشي لازم را نشان دهد.