مقايسه‌ي كاربرد رنگ در ابيات و عناصر بصري نگارگري در دو اثر منظوم «خسرو و شيرين» و «ليلي و مجنون»

رنگ‌ها داراي ويژگي‌هاي بصري، معنايي و رواني خاصي هستند كه اين ويژگي‌هاي منحصر‌به‌فرد، آنها را در زمره‌ي مهم‌ترين ابزارهاي خلق آثار هنري قرار داده است. رنگ در ادبيات، به عنوان يكي از هنرهاي هفتگانه، بازتابي چشمگير دارد. گويندگان و سخنوران چيره‌دست از رنگ به مثابه‌ي ابزاري كارآمد در تصويرسازي، خيال‌پردازي و انتقال مفاهيم بهره جسته‌اند. از همين‌رو با بررسي و تحليل شيوه و ميزان استفاده از عنصر رنگ در آثار شاعران و نويسندگان، مي‌توان تا حدودي به زواياي پنهان و ساختار كلي آثار پي برد. با تكيه بر اين ويژگي، در مقاله‌ي پيشِ رو ديدگاه نظامي نسبت به مقوله‌ي رنگ، ميزان استفاده‌ي او از اين عنصر و مقايسه و تحليل رنگ‌هاي سياه (مؤلفه‌ي اندوه)، سفيد (مؤلفه‌ي اميد)، سرخ (مؤلفه‌ي هيجان)، زرد (مؤلفه‌ي شادي)، سبز (مؤلفه‌ي معنويت) و آبي (مؤلفه‌ي آرامش) در دو منظومه‌ي «خسرو و شيرين» و «ليلي و مجنون» بررسي شده است. روش انجام اين تحقيق، تحليل محتوا و حجم نمونه، كليه رنگ‌واژه‌هاي موجود در دو اثر نظامي گنجوي بوده است. جامعه‌ي آماري نيز كليه اشعاري است كه حاوي رنگ‌واژه هستند. در تجزيه و تحليل داده‌ها از روش‌هاي آمار توصيفي از قبيل توزيع و درصد فراواني مؤلفه‌ها، جداول، نمودارهاي ستوني و دايره‌اي استفاده شده است. مقايسه‌ي رنگ‌ها به عنوان مؤلفه‌هاي معنادار در آثار مذكور نشان مي‌دهد كه رابطه‌ي معناداري ميان ميزان استفاده از رنگ‌ها و محتواي هر يك از اين دو مجموعه وجود دارد؛ عناصر اميد، شادي و آرامش در «خسرو و شيرين» نسبت به «ليلي و مجنون» بيشتر و عناصر هيجان، معنويت و اندوه در «ليلي و مجنون» افزون بر «خسرو و شيرين» است. محققان پژوهش حاضر با استناد به اين نتايج باور دارند كه نظامي ضمن داشتن يك نگاه كلي به درون‌مايه‌ي داستان‌هاي خود، در استفاده از جزئيات نيز نهايت دقت را به خرج داده و از تمامي اين جزئيات در زمينه‌ي يك ساختار كلّي بهره جسته است.   اهداف پژوهش: 1.بررسي ميزان رنگ‌هاي به‌‌ كار رفته در دو منظومه‌ي «خسرو و شيرين» و «ليلي و مجنون».2.مقايسه‌ي بسامد رنگ‌واژه‌ها به عنوان مؤلفه‌هاي اميد، اندوه، شادي، هيجان و معنويت در دو منظومه‌ي «خسرو و شيرين» و «ليلي و مجنون». سؤالات پژوهش:1.بار رواني و معنايي رنگ‌هاي گوناگون از نظر نظامي چگونه است؟2.بسامد رنگ‌هاي مختلف در دو مجموعه‌ي «ليلي و مجنون» و «خسرو و شيرين» به چه ميزان است و چه ارتباطي ميان ميزان رنگ‌ها و محتواي آثار يادشده وجود دارد؟