مفاهيم عرفاني هنر و زيبايي در حكايت قلعه ذات‌الصُور يا دژ هوش‌ربا برگرفته از مثنوي معنوي مولانا

زيبايي از مهم ترين مفاهيمي است كه از ديرباز در حوزه ي فلسفه و عرفان مورد توجه و مطالعه واقع شده است. يكي از برجسته ترين متون ادبي و عرفاني كه مي توان براي شناختِ حقيقت زيبايي به آن رجوع كرد، مثنوي معنوي است كه مهم ترين مباني زيبايي شناسي را در قالب دقيق ترين تمثيلات تبيين برساخته است. در اين اثر، حكايات متعددي وجود دارد كه هر كدام به نوعي نمونه روشني از زيبايي هنري محسوب مي شوند. در اين ميان، حكايت قلعه ذات الصور، يكي از مشهورترين حكايات اين اثر است. مسأله اي كه مي توان اينجا مطرح كرد جايگاه مفاهيم عرفاني هنر و زيبايي در اين حكايت است. اين پژوهش با رويكرد توصيفي و تحليلي و با تكيه بر داده هاي كتابخانه اي، به بررسي اين مسأله پرداخته است. يافته هاي پژوهش حاكي از اين است كه داستان قلعه ي ذات الصور يا دژ هوش ربا از داستان هاي بسيار عميق و غامض مثنوي است كه دريايي از معاني بلند و ملكوتي را در خود دارد. قلعه ي ذات الصور، جهان تجليات الهي و جلوه گاه صور نوراني و مثالي در قوالب محسوس و مشهود است. اين نقوش متعدد و زيبا مي تواند از يك سو حجاب و مانع درك حقيقت شوند و سالك را در همين مرحله صورت هاي محسوس و زيبايي هاي عاريتي محدود و متوقف سازند و او را گرفتار سازند و هم مي تواند خود به اعتبار مرات و آيت بودندشان دلالت بر زيبايي هاي حقيقي باشند و موجبات رهايي و رستگاري انسان را فراهم آورند. درك و رؤيت زيبايي حقيقي تنها از طريق رسيدن به معرفت نفس و با چشم سِر ممكن است. چرا كه آدمي از طريق حواس ظاهري، تنها عالم محسوسات را درك مي كند و از طريق حواس باطني به درياي حقايق راه مي يابد و آن كس كه در محدوده ي محسوسات ظاهري باقي ماند درك حقيقت امور برايش غير ممكن شود. از اين رو مولانا به گذار از نقوش و زيبايي هاي فريبنده ظاهر تأكيد مي كند. اهداف پژوهش: 1. بررسي مفهوم عرفاني هنر و زيبايي در مثنوي معنوي. 2. واكاوي مفاهيم عرفاني هنر و زيبايي در حكايت قلعه ذات الصور سؤالات پژوهش: 1.مفاهميم عارفاني هنر و زيبايي چه جايگاهي در مثنوي معنوي مولوي دارد؟ 2. حكايت قلعه ذات الصور چه تأثيري در انتقال مفاهيم عرفاني هنر و زيبايي دارد؟