ارزيابي خاك و آب بر اساس دانش بومي كهن مكتوب ايران

مردم بومي از استعدادها و توانايي خاصي در خصوص شناخت و نحوه استفاده از تجارب برخوردارند. اين دانش بومي از تأثير متقابل بين جامعه و محيط سرچشمه گرفته و طي نسل‌ها انتقال مي‌يابد. در طول تاريخ نگارش‌هاي فارسي بخشي از اين دانش به كتابت در آمده است و سده‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. يكي از مهمترين منابع براي شناخت كشاورزي و مديريت آب‌وخاك در تاريخ ايران كتاب ارشاد الزراعه ابونصري هروي است كه در سال 921 هجري قمري در پايان دوره تيموريان به نگارش در آمده است. اين كتاب معروف‌ترين كتاب كشاورزي در تاريخ ايران تا قبل از شروع آموزش جديد كشاورزي در اوايل قرن نوزدهم ميلادي است. اين كتاب در حقيقت دانشنامه كشاورزي است. موضوعات كتاب به‌طور جامع در آب‌و هوا شناسي، زراعت، باغباني، صنايع غذايي، گياهان زينتي و طراحي باغ به‌صورت هشت روضه (بخش) آمده است. اين كتاب منبع مهمي براي آشنايي با كشاورزي، گياهان و اصول آن در دوره اسلامي مي‌باشد. دانش بومي ايرانيان در كشاورزي در سطح بالاي خود مورد استفاده ساير ملل در دوران گذشته قرار مي‌گرفت. هدف اين مقاله بررسي روش‌هاي ارزيابي خاك و آب براي زراعت بر اساس متن كتاب فوق مي‌باشد. موضوعات اين كتاب درباره انواع خاك، حاصلخيزي و تشخيص كاركردي آن مي‌باشد. تحليل و تفسير فصل دوم اين كتاب نشان مي‌دهد پيشينيان روش‌هاي كارآمد و تجربي زيادي براي ارزيابي آب‌وخاك داشته‌اند كه امروزه نيز مي‌تواند بر اساس دانش بومي مورد بهره‌برداري قرار گيرد.