سير تحول مفهوم جداييگزيني در آراء انديشمندان

جدايي‌گزيني فضايي-اجتماعي، يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي كنوني شهرها به حساب آمده و رويكردهاي متفاوت در مورد آن منجر به پيدايش نظريه‌پردازي‌هاي مختلفي در ارتباط با اين موضوع شده است. مفهوم جدايي‌گزيني فضايي-اجتماعي در شهرها از مهم‌ترين عوامل تأثيرگذار در روند شكل‌گيري و جداكردن گروه‌هاي مختلف اجتماعي در شهرها بوده زمينه شكل‌گيري انواع محروميت‌ها را در شهرهاي در حال توسعه افزايش داده است. ميزان بالاي جدايي‌گزيني در نواحي مختلف شهر مي‌تواند تمركز فقر و محروميت‌هاي ناشي از آن، از جمله كمبود فرصت‌هاي شغلي، خدمات عمومي و تبعيض‌هاي شديد كه خود پيامدهايي همچون افزايش ميزان نرخ جرم و جنايت را به همراه دارد، تشديد نمايد. از طرف ديگر با افزايش تماس‌هاي درون طبقاتي و كاهش تماس‌هاي بين طبقاتي، نقش طبقات متوسط را كاهش خواهد داد. شناسايي عوامل تأثيرگذار در ايجاد جدايي‌گزيني فضايي-اجتماعي در ديدگاه‌هاي مختلف مطرح شده، هدف اصلي نگارش اين مقاله مي‌باشد كه به منظور دستيابي به آن، از روش مروري-تحليلي و روش تحليل محتوا بهره گرفته شده است. در اين پژوهش مفهوم جدايي‌گزيني در آراء، نظريات و تعاريف موجود استخراج و طبقه‌بندي شده و در نهايت با بررسي سير تاريخي نظريه‌ها، عوامل ايجادكننده جدايي‌گزيني در چند گروه اصلي معرفي و شاخص‌هاي جدايي‌گزيني استخراج شده است. نتايج به‌دست‌آمده از اين بررسي‌ها حاكي از آن است كه پنج عامل اقتصادي، اجتماعي فرهنگي، كالبدي، سياسي و مديريت شهري در ايجاد جدايي‌گزيني فضايي-اجتماعي مؤثر بوده كه ديدگاه‌هاي مطرح شده در اين مقاله بر اساس اين پنج عامل دسته‌بندي شده‌اند. عوامل اقتصادي و اجتماعي در ميان نظريه‌هاي فوق داراي اولويت و فراواني بيشتر و عامل كالبدي داراي فراواني كم‌تري مي‌باشد. دو مقوله سياسي-مديريتي و فرهنگي از لحاظ فراواني در رده مياني قرار دارند. مقوله كالبدي نيز كم‌ترين فراواني را در نظريه‌ها به خود اختصاص مي‌دهد و البته بايد اذعان كرد حضور اين مقوله در نظريه‌هاي جديدتر جدي‌تر است و به نظر مي‌رسد در شهرهاي امروزي تأثير قابل توجهي داشته و حضور پررنگ‌تري را در نظريه‌هاي جديد به خود اختصاص خواهد داد.