بررسي تحليلي - انتقادي روايات ناظر به ترتيب مصحف امير مؤمنان علي (ع)

نگارش مصحف امام علي (ع) و توقيفي بودن ساختار قرآن كريم نزد فريقين طرفداران بسياري دارد. از سوي ديگر اعتقاد به تنزيلي بودن گردآوري مصحف امام علي (ع)، در تعارض با توقيفي بودن ساختار قرآن به نظر مي‌رسد؛ به عبارت ديگر از طرفي اميرالمومنين (ع) نخستين جامع قرآن تلقي شده و برخي از قرآن‌پژوهان معتقدند كه حضرت، سور مصحف خود را بر اساس ترتيب نزول، چينش نموده و از طرفي معتقدند كه ساختار گردآوري قرآن، توقيفي است و ريشه در وحي الهي دارد. اين بدان معناست كه حضرت علي (ع) به عنوان اولين و برجسته‌ترين شاگرد رسول اكرم (ص) برخلاف امر الهي و سيره نبوي عمل نموده است. در تحليل اين موضوع، راهي جز احصا و استخراج نظريات علماي فريقين و تحليل روايات و مستندات تاريخي وجود ندارد. با همين هدف و از رهگذر روش تحليلي انتقادي روايات و مستندات تاريخي مربوط به محتوا، چگونگي گردآوري مصحف اميرالمومنين (ع) مورد واكاوي قرار گرفته و با حذف روايات مشابه و تكراري، به اين نتيجه رسيده است كه چينش تنزيلي مصحف امام (ع) بر بنياد ترتيب نزول، از متن و مفهوم روايات و شواهد تاريخي چندان قابل اثبات نمي‌باشد و در جمع‌بندي روايات، به جاي اين برداشت مي‌توان براي دو ديدگاه زير نيز جايگاهي قائل شد: ديدگاه تأكيدي به معناي بي كم و كاست بودن مصحف امام (ع) و ديدگاه تكميلي به معناي اشتمال مصحف بر اضافات تفسيري و شأن نزول آيات.