تحليل ارتباط بين سنجه‌هاي سيماي سرزمين و فرسايش خاك حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي، استان اردبيل

فرآيند فرسايش خاك به‌عنوان متغير اصلي موردبررسي در مطالعات حفاظت آب‌وخاك در اكوسيستم‌هاي پايدار تحت تأثير عوامل طبيعي و انساني است. هم‌چنين، ساختار و تركيب كاربري اراضي در يك اكوسيستم‌ از تغييرات صورت گرفته در سيماي سرزمين تأثير مي‌پذيرد. به‌همين‌منظور، پژوهش حاضر با هدف بررسي ارتباط بين سنجه‌هاي سيماي سرزمين و الگوي فرسايش خاك در حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي استان اردبيل برنامه‌ريزي شد. در اين راستا، ابتدا با استفاده از نرم‌افزار Fragstats 4.2.1، 14 سنجه سيماي سرزمين شامل تراكم لكه (PD)، شاخص بزرگ‌ترين لكه (LPI)، حاشيه كل (TE)، تراكم حاشيه (ED)، شاخص شكل لكه (LSI)، ميانگين اندازه لكه (AREA-MN)، ميانگين فاصله نزديك‌ترين همسايه اقليدسي (ENN-MN)، شاخص گسستگي سيما (DIVISION)، ميانگين شاخص شكل لكه (SHAPE-MN)، شاخص تكه‌شدگي (SPLIT)، شاخص پيوستگي سيما (COHESION)، اندازه شبكه تأثيرگذار (MESH)، شاخص تجمع (AI) و درصد پوشش سيماي سرزمين (PLAND) محاسبه شد. سپس شدت فرسايش خاك منطقه با استفاده از مدل پتانسيل فرسايش‌ (EPM) با عملكرد قابل قبول بر اساس مطالعات پيشين برآورد شد. در ادامه، نتايج حاصل از محاسبه سنجه‌ها و شدت فرسايش خاك وارد نرم‌افزار SPSS شده و رابطه‌هاي رگرسيوني ميان آن‌ها تعيين شد. نتايج بيانگر وجود يك رابطه عكس ميان سنجه‌هاي DIVISION و ED و LPI با فرسايش ويژه خاك و حاكي از وجود يك رابطه مستقيم بين SHAPE-MN و AREA-MN با فرسايش ويژه خاك حوزه آبخيز كوزه‌تپراقي است. هم‌چنين، نتايج بيان‌كننده الگوي متفاوت ارتباط سنجه‌هاي سيماي سرزمين و فرسايش خاك است. اين نتايج در برنامه‌ريزي مؤثر و هدفمند مديريت كاربري اراضي در مقياس آبخيز و سيماي سرزمين كاربرد دارند.