تحليلي شناختي از مفهوم سازي «خشم الهي» در حوزه دنيا در قرآن كريم

پژوهش حاضر به بررسي شيوۀ مفهوم سازي خشم و عذاب الهي در قرآن كريم مي پردازد. به اين منظور، نخست، آيه‌هاي دربرگيرنده مفهوم‌هاي مورد نظر گرد آوري شدند و سپس از جنبه حوزه هاي مبدأ و نيز مرحله‌ها و سناريوي خشم مورد بررسي قرارگرفتند. هدف از اين بررسي، يافتن تناظرهاي قابلِ درك براي انسان در قرآن كريم است. مبناي اين تناظر، شيوۀ مفهوم‌سازي خشم و الگوي حاكم بر آن در حالت‌هاي گوناگون انساني، مدلِ كووچش (Kövecses, 1986) است. از يافته‌هاي اين بررسي مي توان به مفهوم سازي خشم در قرآن كريم با استفاده از حوزه‌هاي مبدأ «آتش»، «بلا و خسران»، «حيوان»، «مادۀ خوراكيِ تلخ و گزنده»، «تاريكي و ظلمت» و «فاصله» اشاره نمود كه شباهت چشم‌گيري با حوزه‌هاي مبدأ خشمِ انساني دارد. اين شباهت ها با توجه به ماهيّت متفاوت خشم در خداوند و بشر، از آن جهت اهميّت دارد كه سازوكارهاي كلام قرآني را در انتقال پيام الهي به مخاطب بشري نشان مي دهد. به بيان ديگر، در راستايِ بعد هدايت گري و اهميّت انتقال پيام الهي به مخاطب انساني، خداوند از كلامي براي ارتباط با انسان بهره مي‌برد كه براي گونه بشري ملموس و مأنوس بوده و حقيقت‌هاي معنوي و واقعيت‌هاي انتزاعي را با بهره‌گيري از مفاهيم عيني و تجربي به او منتقل مي نمايد تا براي مخاطب خود درك‌پذيرتر باشد. همچنين، با توجه آيه‌ها و مستندات قرآني الگوي خشم خداوند با سناريوي خشمِ انساني تفاوت داشته و مشتمل بر سه مرحلۀ بينش و هدايت، هشدار و اخطار و در مرحلۀ آخر عقاب است.