مطالعه‌اي آينده‌پژوهانه در ابعاد مختلف آموزش؛ ارائة چشم‌اندازي از مدرسة ميان‌رشته‌اي آينده

A Future-oriented Study of Various Components of Education: A Vision of Interdisciplinary School of Future

مدارس چگونه مي‌توانند نسل آينده را براي دنيايِ پس از انقلاب صنعتي چهارم آماده كنند؛ كه بارزترين مشخصه‌هاي آن بي­ثباتي، عدم قطعيت، پيچيدگي و ابهام است. ماهيت «تعليم‌وتربيت» در اثر تغييرات چگونه دستخوش تغيير مي‌شود؟ باوجودِ اعمال تغييرات زياد در مدارس طي ساليان گذشته، انگاره ­هاي كانوني دربارة مفاهيمي چون مدرسه، آموزش، مهارت­ هاي كليدي و نقش معلم دچار دگرديسي خاصي نشده‌اند و تغيير پارادايم لازم در حوزة آموزش شكل نگرفته است. در اين مقاله با رويكرد آينده­ پژوهانه و استفاده از روش بريكلاژ و بررسي روندهاي كيفي و نشانك‌هاي ضعيف، تغيير ابعاد اصلي آموزش و دگرديسي آنها بررسي كرده و سپس با شالوده ­شكني در پيش‌فرض‌هاي سنتي يادگيري همچون انباشت دانش، محوريت آموزگار، آزمون‌هاي استاندارد، ساعات حضور انعطاف ­ناپذير و تلقي كارخانه­ اي از مدارس، تصويري بديل از مدرسه به‌مثابه «كارگاهي مشاركتي» ترسيم‌ شده است. تجربه‌هاي ميان­رشته­ اي، بازآموزي و عبور از آموخته‌هايِ پسين، مفاهيم نظري كليدي چنين مدرسه‌اي هستند و كودكان را براي آينده‌هايي بديل مهيا مي‌كنند كه ممكن است هيچ شباهتي با گذشته نداشته باشند. از نتايج اين مقاله كه از تركيب ميان‌رشته‌اي مباحث حوزة آموزش، روان­ شناسي و جامعه‌شناسي با آينده ­پژوهي به ‌دست ‌آمده است، مي­توان در راستاي پيش ­نگري و خط­مشي‌گذاري كلان در حوزة آموزش‌وپرورش بهره برد.

How can schools prepare the future generation for the post-fourth-industrial revolution era whose main characteristics are vagueness, complexity, uncertainty and ambiguity. How can the essence of education change due to unprecedented changes? Despite extensive reforms in schools in recent years, the root assumptions concerning school, education, key skills and the role of teacher have not considerably changed and no paradigmatic transformation has been observed. This paper uses a future-oriented approach and bricolage method to study different components of education and their development. Deconstruction of fundamental assumptions of education including knowledge accumulation, standard examination, fixed hours and a factory-like conceptualization of school leads to an alternative vision of school as a “participatory workshop”. Interdisciplinary experiences, relearning and unlearning are theoretical foundations of such schooling system which prepares us for alternative futures with almost no resemblance to our past experiences. This paper tries to amalgamate futures studies, psychology, and sociology and education studies in an interdisciplinary manner in order to take a preliminary step toward enhancement of policies of educational system.