تعيين عوامل مؤثر در پتانسيل سيل‌خيزي مناطق همگن هيدرولوژيك. مطالعۀ موردي: حوضه‌هاي آبخيز سه‌هزار و دوهزار (چشمه‌كيله) تنكابن

در سال‌هاي اخير به‌دليل وقوع سيلاب‌هاي مكرر در حوضۀ آبخيز رودخانه‌هاي سه‌هزار و دوهزار تنكابن (چشمه‌كيله) و متعاقب آن ايجاد خسارات ناشي از سيل در محدودۀ شهري تنكابن، لزوم توجه به پهنه‌بندي خطر سيل‌خيزي را به‌ويژه در زمين‌هاي حاشيه رودخانه‌هاي اصلي حوضۀ مورد بررسي بيش از پيش نمايان ساخته است. در اين پژوهش، با رويكردي مبتني بر ديدگاه سيستمي در يك حوضۀ آبخيز، در ابتداي كار بر اساس ويژگي‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي، فيزيوگرافي، پوشش اراضي و هيدرواقليمي، با استفاده از تحليل خوشه‌اي اقدام به شناسايي مناطق همگن هيدرولوژيك گرديد؛ با انجام اين مرحله، سه منطق همگن هيدرولوژيكي در حوضۀ آبخيز تعيين شد. در گام دوم، با بهره‌گيري از 4 معيار توپوگرافي، زمين‌شناسي، پوشش اراضي و هيدرواقليم و به‌كار بردن روش تحليل سلسله مراتبي فازي، اقدام به پهنه‌بندي پتانسيل سيل‌خيزي در مناطق همگن هيدرولوژيك شد. نقشۀ پهنه‌بندي پتانسيل سيل‌خيزي در منطقۀ مطالعاتي نشان داد كه بيشترين مساحت از منطقۀ مطالعاتي در طبقۀ سيل‌خيزي متوسط قرار دارند؛ در نهايت، به‌منظور تعيين مهم‌ترين عوامل مؤثر در پتانسيل سيل‌خيزي حوضه از تحليل عاملي استفاده گرديد. يافته‌هاي تحليل عاملي بيانگر آن است كه در مناطق همگن هيدرولوژيك، بر اساس 2 عامل و 20 متغير، 100 درصد واريانس داده‌ها توجيه شده است كه عامل دوم با بار عاملي 0.995، 51.1 درصد از واريانس كل را توجيه مي‌كند. در عامل دوم پارامترهاي مساحت، طول آبراهۀ اصلي، تراكم شبكه زهكشي، نسبت انشعاب، ضريب شكل هورتن، زمان تمركز، درصد اراضي جنگل، درصد اراضي مرتع و درصد اراضي با نفوذپذيري زياد، همبستگي بالايي (بيشتر از 0.75) را با پتانسيل سيل‌خيزي نشان داده‌اند كه در اين ميان مهم‌ترين پارامتر مؤثر در سيل‌خيزي مناطق همگن هيدرولوژيك مورد بررسي، عامل مساحت با بار عاملي 0.997 است.