الگوي تشخيص صحنه‌هاي ساختگي در جرم‌يابي قتل

زمينه و هدف: گاه برخي از قاتلان براي فرار از مجازات جرم ارتكابي، تغييراتي را به‌صورت عمد در صحنۀ جرم قتل انجام داده تا از اين طريق مسير تحقيقات را منحرف و سبب گمراهي مأموران تحقيق شوند. هدف اين تحقيق، ارائه الگوي تشخيص صحنه‌هاي ساختگي و تغييرات مذكور در جرم‌يابي قتل است. روش: مطالعۀ حاضر به‌صورت كيفي و با روش گراندد تئوري انجام شده‌ است. جامعۀ آماري تحقيق را اساتيد حوزۀ جرم‌يابي، كارآگاهان ويژهِ قتل و كارشناسان پزشكي قانوني تشكيل داده‌اند كه به روش هدفمند انتخاب شده‌اند. براي گردآوري داده‌ها از تكنيك‌هاي مصاحبه و بررسي اسناد و متون استفاده شده و داده‌هاي حاصل از مصاحبه، كدگذاري سه‌گانۀ باز، محوري و گزينشي شده و از ميان آن‌ها، 176 مورد كُدِ باز (بدون محاسبۀ هم‌پوشاني) و 30 زير‌طبقه (شامل مفاهيم و زمينه) استخراج شده است. يافته‌ها: از تحليلِ داده‌ها، چهار طبقۀ اصلي شامل «فرآيند» كه خود داراي طبقۀ فرعي تغييرات و رفتارهاي منجر به صحنه‌سازي، علت و انگيزۀ قتل و روابط بين مجرم و قرباني؛ «تسهيل‌گرها» شامل دو طبقۀ فرعي منابع و سيستم پشتيباني؛ «موانع و عوامل بازدارنده» شامل موانع سازماني و برون‌سازماني؛ «دستاوردها» شامل موفقيت و كشف جرم و در‌نهايت «تشخيص صحنه‌سازي» به‌عنوان مقولۀ مركزي به دست آمد و سپس با استفاده از مدل پارادايمي، نظريۀ خود بنياد ارائه شد. نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از يافته‌ها نشان داد كه تئوري تشخيص صحنه‌هاي ساختگي در جرم‌يابي قتل داراي چهار مؤلفۀ اصلي «شرايط علي»، «فرآيند»، تسهيل‌گرها، «موانع و عوامل بازدارنده» است كه «دستاورد» آن يعني تشخيص صحنه‌هاي ساختگي و كشف جرم، در گروي مديريت برتر اين مؤلفه‌ها است.