تجلّي كهن الگوهاي يونگ در ساختار معماريِ مجموعه آرامگاهي عارف چَلَبي اوغلو

مجموعه آرامگاهي چلبي اوغلو با فضايي عرفاني معنوي، از جمله بناهايي است كه با تفكر بنيادين عرفان ارتباط داشته و اين مفاهيم در شكلگيري معماري اين مجموعه تاثيرگذار بوده اند. يكي از كهن الگوهاي مهم و محوري كه در روانشناسي تحليلي يونگ مطرح است، كهن الگوي فرايند فرديّت (خودشناسي) مي باشد كه در رابطه با پرسش هاي معنوي در مورد معناي زندگي و هدف هستي مطرح مي شود. اين كهن الگو همواره در بسياري از آثار پژوهشي ادبي و روانشناسي با سلوك عرفاني كه در مكتب اسلام و توسط عرفاي اسلامي بوجود آمده، تطبيق و مقايسه شده و سلوك عرفاني به عنوان يكي از انواع فرايند فرديّت مطرح شده است. هدف از اين مقاله پاسخگويي به اين سؤال است كه آيا با دستيابي به مفاهيم معنايي اين كهن الگو مي توان به درك مفاهيم كهن الگويي و نحوه عينيّت يافتن آنها در فضاي عرفاني اين مجموعه آرامگاهي رسيد يا خير. بر اساس هدف پژوهش حاضر، ضمن بهره گيري از روش تفسيري تاريخي، از رويكردهاي مطرح در ادراك نشانه ها استفاده شده است. اين تحقيق با مطالعه بر روي اين لايه هاي نشانه اي سعي خواهد داشت تا كيفيت و نحوه ارتباط ميان تفكر عرفاني، كهن الگوها و ساختار كالبدي مجموعه آرامگاهي چلبي اوغلو را روشن سازد. ساختار كالبدي اين مجموعه آرامگاهي منطبق با مراتب هشتگانه عرفان و مراحل چهارگانه كهن الگوي فرايند فرديّت شكل گرفته و واسطه اي براي بيان اين حقايق هميشه زنده است كه به صُور مختلف امكان تجلّي مي يابند. در پايان فرايند فرديّت، كهن الگوي تماميت و كمال شكوفا مي شود و به سطح خودآگاه ذهن مي رسد. به اين ترتيب، با سازگاري و يكپارچگي خودآگاه و ناخودآگاه، ماندالا ي(دايره/چرخه)كمال شكل مي گيرد. به عقيده اهل معرفت نيز سالك در پايان سير كمالي خود، در منزل هشتم، انتهاي قوس صعودي دايره كمال خويش را به ابتداي قوس نزولي پيوند مي زند و به مقام كمّل مي رسد. در معماري نيز دايره، علامت وحدانيت اصيل و آسمان است و در مركز، همه چيز با همزيستي به وحدت مي رسند، همچنين عدد هشت رمز از عالم برون به عالم درون است كه در فضاي عرفاني اين مجموعه، در مركز آرامگاه هشت وجهي نمايان است. در نهايت خوانش معنايي جديدي از مجموعه بر اساس تحليل كهن الگويي، زبان عرفان دوره ايلخاني و رمزگان معماري بدست مي آيد.