روايت شاهنامه از گفتمان قدرت در داستان بهرام چوبينه و خسروپرويز

روايت خيزش بهرام چوبين عليه سلطه دو تن از پادشاهان بزرگ ساساني يعني هرمز و پسرش خسروپرويز، تنها نمونه‌اي از مواردي متعدد است كه فردوسي از سرشت سيري‌ناپذير آدمي براي ارضاي غريزه قدرت‌طلبي و ستيز پيوستۀ او در جهت دست‌يابي به قدرت مطلقه حكايت مي‌كند. رابطه بهرام با شاهان ساساني از طولاني‌ترين تعامل‌هاي ميان شاه و پهلوان است كه بخشي بزرگ از آن به مجادلۀ پرشور ميان بهرام و خسرو اختصاص يافته است. واكاوي گفت‌وگوي آنان شيوه اي شايسته‌ است جهت تحليل مناسبات قدرت در دربار سياسي ايران. ضرورت انتساب به تبار پادشاهان، بزرگان و پهلوانان از يك سو و لزوم مقبوليت ملي و مردمي از سويي ديگر در كسب حاكميت مشروع، نوع خاصي از گفتمان را ميان خسرو و بهرام رقم ‌زده ‌است كه در نوع خود در شاهنامه بي‌نظير است؛ به ويژه آن كه تاريخ نيز بر آن صحّه مي‌گذارد. در مقالۀ حاضر ضمن سودجستن از برخي مؤلّفه‌هاي كاربردشناسي زبان، به ارتباط تنگاتنگ دو نوع ويژۀ زبان يعني قدرت و ايدئولوژي پرداخته‌ايم.