كمي‌سازي جوانه‌زني بذر گوآر (Cyamopsis tetragonoloba) نسبت به دما

مقدمه: گوآر با نام علمي Cyamopsis tetragonoloba L.، گياهي از خانواده بقولات است. صمغ گوار (حاصل آندوسپرم موجود در بذر) در بسياري از صنايع مانند صنايع دارويي و غذايي، صنعت كاغذ، معدن، نفت و حفاري، نساجي و توليد مواد منفجره مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مدل‌سازي روشي است كه در پيش‌بيني مراحل رشدي گياه و تعيين واحدهاي حرارتي مورد نياز در هر مرحله رشدي بخصوص جوانه‌زني كاربرد فراوان دارد. با توجه به كاربردهاي مهم درماني و صنعتي گياه گوآر و نبود اطلاعات و گزارش‌هاي كافي مبني بر تعيين دماهاي كاردينال اين گياه، هدف از انجام اين پژوهش بررسي اثر دما بر صفات جوانه‌زني و رشد اوليه گياهچه و پيش‌بيني دماهاي كاردينال (حداقل، بهينه و حداكثر) جوانه‌زني اين گياه بود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش در آزمايشگاه علوم و تكنولوژي بذر دانشكده كشاورزي سرايان دانشگاه بيرجند در سال 1396 اجرا گرديد. آزمايش در قالب طرح كاملاً تصادفي با 8 سطح تيمار دمايي شامل دماهاي 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سلسيوس و 5 تكرار انجام شد. صفات درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني روزانه، متوسط جوانه‌زني روزانه، طول ساقه‌چه، طول ريشه‌چه و طول گياهچه اندازه‌گيري و محاسبه شد. دماهاي كاردينال جوانه‌زني با استفاده از تجزيه و تحليل رگرسيوني و به كمك مدل‌هاي ارائه شده (مدل‌هاي رگرسيون غيرخطي لجستيك، دوتكه‌اي، چند جمله‌اي درجه دوم و درجه سوم) و با استفاده از سرعت جوانه‌زني محاسبه شد. مقايسه ميانگين‌ها با آزمون دانكن در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. براي رسم نمودارهاي سرعت جوانه‌زني در برابر دما (برازش مدل‌هاي مختلف) از نرم افزار سيگماپلات استفاده شد.يافته‌ها: نتايج نشان داد كه تأثير سطوح مختلف دما بر جوانه‌زني بذر گوآر بر سه مؤلفه درصد، سرعت و متوسط جوانه‌زني بذر معني‌دار بود. با توجه به نتايج بدست آمده كمترين مقادير مربوط به درصد، سرعت و متوسط جوانه‌زني در دماهاي 5، 10 و 40 درجه سلسيوس بدست آمد و بيشترين مقادير مربوط به سرعت جوانه‌زني در دماي 15 درجه سلسيوس و همچنين بيشترين مقادير مربوط به درصد جوانه‌زني و متوسط جوانه‌زني در دماي 35 درجه سلسيوس مشاهده شد. نتايج تأثير سطوح مختلف دما بر رشد گياهچه گوآر نشان داد كه تأثير دما بر سه مؤلفه طول گياهچه، ساقه‌چه و ريشه‌چه بذر معني‌دار شد. به طوري كه كمترين مقادير مربوط به طول گياهچه، ساقه‌چه و ريشه‌چه در دماهاي 5، 10 و 40 درجه سلسيوس مشاهده گرديد. بيشترين طول گياهچه و ساقه‌چه در دماي 30 درجه سلسيوس بود.نتيجه‌گيري: كمي‌سازي واكنش جوانه‌زني بذر گوار به سطوح مختلف دما با استفاده از چهار تابع دوتكه‌اي، لجستيك، چندجمله‌اي درجه دو و درجه سه صورت گرفت. مدل رگرسيون چندجمله‌اي درجه دو براساس ضريب تبيين (R^2) و ميزان انحراف، برازش مناسب و معني‌داري با داده‌هاي مربوط به سرعت جوانه‌زني در مقابل متغير مستقل دما داشت. براساس پارامترهاي مدل مذكور دماي بهينه جوانه‌زني گوآر، 26.05 درجه سلسيوس بدست آمد و دماي حداقل و حداكثر جوانه‌زني گوآر به ترتيب 6.09 و 40 درجه سلسيوس محاسبه شد.