تعيين مناسب‌ترين مدت‌زمان و غلظت پيش‌تيمار با تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي بر شاخص‌هاي جوانه‌زني بذر پروانش (Catharanthus roseus)

مقدمه: پروانش يكي از گياهان داروييزينتي است كه امروزه به‌عنوان گياه دارويي در جهان مورد توجه قرارگرفته است. استفاده از تنظيم‌كننده‌هاي رشد گياهي مانند اسيد ساليسيليك در زمان آبنوشي و پيش‌تيمار، فعاليت بذر و در نتيجه جوانه‌زني و رشد گياهچه را در بسياري از گياهان افزايش مي‌دهد. اسيد جاسمونيك نيز از تنظيم كننده‌هاي دروني رشد گياه است كه در جوانه زدن بذر، دانه گرده و رشد گياه نقش دارد. با توجه به دوره رشد طولاني گياه پروانش و كوچك بودن بذر و عدم استقرار مناسب آن در مزرعه با خاك‌هايي با بافت نيمه‌سنگين و سنگين، اين تحقيق با هدف بررسي اثر پيش‌تيمار بذر با تنظيم كننده‌هاي رشد اسيد ساليسيليك و اسيد جاسمونيك در غلظت‌ها و مدت زمان‌هاي متفاوت بر بهبود درصد و شاخص‌هاي جوانه‌زني بذر پروانش انجام شد.مواد و روش‌ها: اين پژوهش به صورت فاكتوريل دو عاملي در قالب طرح كاملاً تصادفي، در سه تكرار در آزمايشگاه علوم و تكنولوژي بذر دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه شاهد تهران در سال 1396 انجام شد. فاكتورهاي مورد آزمايش شامل: غلظت اسيد ساليسيليك در پنج سطح (صفر، 0.01، 0.1، 0.5 و 1 ميلي‌مولار) و غلظت اسيد جاسمونيك در چهار سطح (صفر، 1، 10 و 100 ميكرومولار) در زمان‌هاي (صفر، 6، 12، 24 و 48 ساعت) بودند. در پايان آزمايش صفاتي چون درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، متوسط زمان لازم براي جوانه‌زني، متوسط جوانه‌زني روزانه، ارزش جوانه‌زني، شاخص طولي و وزني بنيه بذر محاسبه شد. هم‌چنين صفات وزن خشك كل گياهچه، وزن خشك ساقه‌چه، وزن خشك ريشه‌چه، طول ريشه‌چه، طول ساقه‌چه و طول كل گياهچه اندازه‌گيري شد.يافته‌ها: نتايج تحقيق نشان داد كه اثر اسيد ساليسيليك، اسيد جاسمونيك و زمان بر درصد جوانه‌زني، سرعت جوانه‌زني، ميانگين زمان جوانه‌زني، متوسط جوانه‌زني روزانه، ارزش جوانه‌زني، طول گياهچه، شاخص وزني بنيه بذر، شاخص طولي بنيه بذر و وزن خشك ريشه‌چه معني‌دار بودند. بهترين مدت زمان براي پيش تيمار با اسيد ساليسيليك در اين آزمايش 24 و 48 ساعت بود. در بين غلظت‌هاي كاربردي اسيد ساليسيليك، غلظت‌هاي 0.5 و 1 ميلي‌مولار بهترين نتايج را نشان دادند. هم‌چنين بهترين مدت زمان و غلظت براي پيش‌تيمار با اسيد جاسمونيك در اين آزمايش 12 و 24 ساعت و 10 ميكرومولار بود.نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از اين آزمايش نشان داد كه استفاده از اسيد ساليسيليك و اسيد جاسمونيك براي پيش‌تيمار بذر موجب بهبود مؤلفه‌هاي جوانه‌زني بذر مي‌شود. علاوه بر غلظت پيش‌تيمار با اسيد ساليسيليك و اسيد جاسمونيك، مدت زمان تماس بذر با اين تنظيم‌كننده‌هاي رشد نيز حائز اهميت است. مشاهده شد بين مدت زمان‌هاي مختلف پيش‌تيمار اختلاف معني‌داري وجود دارد، بنابراين مي‌توان بيان نمود كه مدت‌زمان پيش‌تيمار بذر يكي از عوامل مهم پيش‌تيمار بذر هست و تعيين زمان مناسب پيش‌تيمار موجب جلوگيري از تأثير منفي آن بر ويژگي‌هاي جوانه‌زني و رشد گياهچه بذرهاي پيش‌تيمار شده مي‌شود.