اثر بازدارندگي عصاره ريشه گياه آلاله داسي (Ceratocephalus falcata) بر برخي از شاخص‌هاي جوانه‌زني، رشد گياهچه و فعاليت آنزيمي بذر گندم

مقدمه: يكي از دلايل عمده كاهش محصول در گياهان زراعي هجوم علف‌هاي هرز است. دگرآسيبي يكي از توانايي‌هاي علف‌هاي هرز است كه معمولاً با اثرات بازدارندگي، بر رفتار جوامع گياهي تأثير مي‌گذارد؛ بنابراين بررسي تأثير دگرآسيبي بر گياهان زراعي از اهميت خاصي برخوردار است. همچنين استفاده از گياهان دگرآسيب و شناسايي تركيبات زيست‌فعال آن‌ها مي‌تواند راه‌كارهاي مناسبي براي مديريت علف‌هاي هرز نشان دهد؛ بنابراين در اين تحقيق ضمن بررسي تأثير مواد دگرآسيب موجود در ريشه گياه آلاله داسي روي شاخص‌هاي جوانه‌زني بذرگندم، نحوه عمل آن بر برخي از فعاليت‌هاي آنزيمي مطالعه و تركيبات احتمالي شركت‌كننده در دگرآسيبي اين گياه، شناسايي و گزارش شده است.مواد و روش‌ها: آزمايش‌هاي جوانه‌زني و رشد گياهچه بذر گندم رقم سرداري تحت تأثير تيمار عصاره آبي ريشه آلاله داسي در پنج سطح، شاهد (آب مقطر)، 5، 10، 15 و 20 درصد عصاره به صورت طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در آزمايشگاه پژوهشي توليد و ژنتيك گياهي دانشگاه مراغه طي سال 1397 انجام شد. هم‌زمان با بررسي اثر تيمار بر مجموعه صفات جوانه‌زني و گياهچه، تغيير در فعاليت آنزيم‌هاي آلفا آميلاز، كاتالاز، پراكسيداز، سوپر اكسيد ديسموتاز و فنل اكسيداز نيز در اين مرحله بررسي شدند. همچنين، شناسايي تركيبات شيميايي عصاره متانولي ريشه توسط GC/MS انجام شد.يافته‌ها: با توجه به نتايج، با افزايش غلظت عصاره ريشه آلاله داسي درصد و سرعت جوانه‌زني بذر گندم به‌طور معني‌دار كاهش يافت و در غلظت بيش از 15 درصد جوانه‌زني متوقف شد. نتايج رشد گياهچه حاكي از بازدارندگي شديد عصاره ريشه بر رشد اندام‌هاي ريشه‌چه و ساقه‌چه گندم بود كه با كاهش معني‌دار در طول و وزن اين اندام‌ها همراه شد كه درنهايت قدرت گياهچه را كاهش داد. همچنين عصاره ريشه، فعاليت آنزيم آلفا آميلاز را به‌طور معني‌دار كاهش داد ولي فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدانت در سطوح پايين عصاره افزايش و در سطوح بالاتر كاهش يافتند. در تجزيه شيميايي، تركيبات Octadecatrienal، Dihydro4Hpyrazolo[3,4d]pyrimidin4one، Hexadecanoic acid، Hexadecanoic acid, 2hydroxy1(hydroxymethyl)ethyl ester، Isopropyl isothiocyanate و Cyclohexanone با مقادير بالا شناسايي شدند كه بازدارنده جوانه‌زني نيز هستند.نتيجه‌گيري: عصاره ريشه آلاله داسي اثر بازدارندگي بسيار قوي روي قوه و قدرت ناميه بذر گندم داشت. بر اساس يافته‌هاي پژوهش نحوه عمل تركيبات دگرآسيب آلاله داسي از طريق القاء تنش اكسيداتيو و ممانعت از تحريك مواد اندوخته بذري در هنگام جوانه‌زني مي‌باشد. حساسيت بالاي فعاليت آنزيم آلفاآميلاز به مواد دگرآسيب در اين آزمايش رديابي شد. همچنين كاهش فعاليت تمامي آنزيم‌هاي مورد مطالعه در غلظت‌هاي بالا قابل توجه بود. مشتقات مربوط به اسيد استئاريك و اسيد پالمتيك در حدود 30 درصد تركيبات را به خود اختصاص دادند كه با احتمال بسيار قوي تداخل آنها با فعاليت آنزيم‌ها وجود دارد.