مقايسه جنبه‌هاي بوم‌شناسي جوانه‌زني بذر اكوتيپ‌هاي كهورك (Prosopis farcta) دو استان خوزستان و فارس

مقدمه: كهورك در مزارع گندم، جو، زعفران، پنبه، سبزيجات، و در باغات به عنوان علف هرز معرفي شده است. گسترش اين علف‌هرز در اقليم‌هاي مختلف منجر به ايجاد اين سؤال مي‌شود كه شرايط گياه مادري بر خصوصيات جوانه‌زني تا چه ميزان مي‌تواند تاثيرگذار باشد. بنابراين هدف از انجام اين تحقيق ارزيابي تأثير شرايط گياه مادري بر خصوصيات جوانه‌زني در پاسخ به تنش‌هاي محيطي (دما، شوري و خشكي) بود. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي چگونگي شكست خواب و آستانه‌هاي پاسخ جوانه‌زني دو اكوتيپ علف‌هرز كهورك (خوزستان و فارس) به عوامل محيطي (دما، شوري و خشكي)، چهار آزمايش جداگانه به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در 3 تكرار در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان انجام شد. آزمايش‌ها شامل غوطه‌وري بذرها در اسيد سولفوريك غليظ (96 درصد) (0، 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 40 دقيقه)، دماهاي مختلف شامل (0، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سلسيوس)، سطوح شوري (0، 100، 200، 300، 400، 500 و 600 ميلي‌مولار كلريد سديم) و سطوح مختلف تنش خشكي (0، 0.2، 0.4، 0.6، 0.8، 1 و 1.2 مگاپاسكال) بود.يافته‌ها: مدت زمان مورد نياز جهت غوطه‌وري بذرهاي دو اكوتيپ كهورك در اسيد سولفوريك جهت شكست خواب متفاوت بود. پارامترهاي معادله نشان داد كه مدت زمان غوطه‌وري در اسيد سولفوريك براي رسيدن به 50 درصد جوانه‌زني در اكوتيپ خوزستان (11.38 دقيقه) نسبت به اكوتيپ فارس (8.10 دقيقه) بيشتر بود. همچنين اكوتيپ خوزستان در دماي 40 درجه سلسيوس قادر به جوانه‌زني (45 درصد) بود، درحالي‌كه جوانه‌زني در اكوتيپ فارس در دماي مذكور متوقف گرديد. سرعت جوانه‌زني و درصد جوانه‌زني تجمعي در دماهاي كمتر از 25 درجه سلسيوس در اكوتيپ فارس نسبت به اكوتيپ خوزستان بيشتر بود. نتايج آزمايش شوري نشان داد كه كاهش 50 درصدي شاخص بنيه بذر، درصد جوانه‌زني نهايي و سرعت جوانه‌زني در اكوتيپ فارس به ترتيب معادل 167.48، 404.46 و 307.02 ميلي‌مولار و در اكوتيپ خوزستان معادل 229.89، 380.16 و 291.57 ميلي‌مولار بود. در مورد اعمال تيمارهاي خشكي، كاهش 50 درصدي درصد جوانه‌زني نهايي، شاخص بنيه بذر و سرعت جوانه‌زني در اكوتيپ فارس به ترتيب 0.50، 0.38 و 0.39 مگاپاسكال و در اكوتيپ خوزستان به ترتيب 0.79، 0.46 و 0.50 مگاپاسكال بود.نتيجه‌گيري: به‌طوركلي، نتايج نشان داد كه شرايط اقليم رويشگاه گياه مادري (طول و عرض جغرافيايي، ارتفاع از سطح دريا، ميزان بارندگي و دما) مي‌تواند بر ميزان خواب و مقاومت به تنش‌هاي محيطي به مانند دما، شوري و خشكي تاثيرگذار باشد.