ساختواژۀ تحليلي‌ پيوندي زبان فارسي بر پايۀ نظريۀ صرف توزيعي

در مقالۀ حاضر انگارۀ «صرف توزيعي» به عنوان شالودۀ نظري با هدف تحليل رده‌شناسي ساختواژي زبان فارسي به كار بسته شده است. بدين‌ترتيب، بر پايۀ يافته‌هاي نظريۀ صرف توزيعي، گرايش ردۀ ساختواژي زبان فارسي در نمودار دوبعدي آيكنوالد (2007) كه بر اساس معيارهاي ساپير (1921) ارائه‌شده، مورد تحليل قرار گرفته است. در اين پژوهش در پي آنيم تا بدانيم: جايگاه زبان فارسي بر روي محور «پيچيدگي درون ساخت‌هاي دستوري» كجاست؟ و از منظر «شفافيت مرز ميان تكواژها»، زبان فارسي در چه ردۀ زباني مي‌گنجد؟ در رسيدن به اهداف پژوهش، پيكرۀ زباني متنوعي از متون فارسي، مشتمل بر داستان، درسنامه، فيلمنامه و مقاله‌هاي مختلف زبان فارسي گردآوري شده است. پيكرۀ يادشده، 24 نوع متن گوناگون معاصر را در برمي‌گيرد و از هريك از آنان، 400 واژه به صورت تصادفي در قالب جمله نمونه‌گيري شده، كه در مجموع 9600 واژه را شامل مي‌شود. نتايج حاصل از پژوهش حاضر، همراه با حصول عدد 1.506 بر مبناي تحليل داده‌ها با شاخص كمّي گرينبرگ، نمايانگر آن است كه در پاسخ به پرسش اول، گرايش زبان فارسي امروز بر اساس معيار «ميزان پيچيدگي درون ساخت‌هاي دستوري واژه‌ها» يا همان معيار «تركيب‌پذيري واژه‌ها»، به سوي ردۀ زبان‌هاي «تحليلي» است. يافتۀ ديگر پژوهش را در پاسخ به پرسش دوم آن مي‌توان چنين برشمرد كه زبان فارسي بر اساس معيار «شفافيت مرز تكواژها» كه نمايانگر راه‌هاي اتصال تكواژهاست، به ردۀ زبان‌هاي «پيوندي» گرايش بيشتري دارد. بدين‌ترتيب، گرايش غالب ساخت‌هاي صرفي‌نحوي زبان فارسي از منظر صرف توزيعي كه تفاوت‌هاي بنيادين در نوع و شمار تكواژها با صرف واژه‌گرا دارد، در ردۀ زبان‌هاي «تحليلي‌پيوندي» قرار مي‌گيرد. از اين‌رو، انگارۀ دستوري صرف توزيعي نيز تأييدكنندۀ تحليلي‌پيوندي بودن ردۀ ساختواژي زبان فارسي است؛ با اين تفاوت كه كمتر شدن عدد كمّي به‌دست‌آمده در اين پژوهش، نسبت به يافته‌هاي پژوهش‌هاي پيشين، حاكي از آن است كه بر پايۀ تقطيع ساختواژي در صرف توزيعي، ساختواژۀ زبان فارسي به ردۀ زبان‌هاي تحليلي گرايش بيشتري دارد و به سوي تحليلي‌تر شدن مي‌رود.