نقد معادل‌انگاري «كمال» با «اقتدار دولتي دين» درآيۀ اكمال

در تبيين معناي كمال دين در آيه سوم سورۀ مائده، سه ديدگاه متفاوت در ميان مفسران قابل مشاهده است. عده‌اي آن را محصول «جامعيت دين» بعد از اتمام نزول فرامين وحياني تلقي نموده و عده‌اي ديگر، «حاكميت دين» با گسترش دامنه شيوع و نفوذ اسلام را معادل با كمال انگاشته‌اند، و گروه سوم كه بيشتر مفسران شيعي هستند، «جاودانگي دين» با امر ولايت را مترادف با كمال قلمداد نموده‌اند. با توجه به اينكه آيۀ اكمال دين ازجمله آيات داراي شأن نزول خاص مي‌باشد و از طرف ديگر، متعلق كمال محذوف و ظاهر آيه حداقل در نگاه اول دلالت آشكاري بر آنچه كمال بدان مبتني است ندارد، بيشتر مفسران در تبيين معناي كمال به ذكر روايات تفسيري ناظر به شأن نزول بسنده نموده و در راستاي روشن نمودن متعلق كمال، كمتر به جست‌وجويي عميق‌تر از قراين درون‌متني روي آورده‌اند. ازاين‌رو نوشتار پيش رو، ديدگاه مفسران گروه دوم را بر اساس ارائه برخي قراين درون‌متني، تحليل و بررسي نموده است.