واكاوي همديدي توفان هاي گرد و خاك شمال غرب ايران

Synoptic analysis of Iran’s northwest dust storms

اين پژوهش به‌منظور شناسايي الگوهاي همديدي مؤثر در ايجاد توفان‌هاي گرد و خاك با داده‌هاي ساعتي ميزان ديد و با در نظر گرفتن كدهاي هواشناسي مربوط به پديده گردوخاك در 8 ايستگاه هواشناسي واقع در آذربايجان‌هاي شرقي و غربي توفان‌هاي گردوخاك براي يك دوره 14 ساله (2010-1996) استخراج شد. سپس با بهره‌گيري از داده‌هاي شبكه‌بندي شده مركز پيش‌بيني‌هاي جوي و اقيانوسي آمريكا ويژگي‌هاي پويشي- همديدي هر يك از توفان‌هاي گرد و خاكي مورد واكاوي قرار گرفت. تعيين منابع اصلي گرد و خاك براي هر يك از توفان‌هاي منتخب با بهره‌گيري از مدل لاگرانژي رديابي ذرات گرد و خاك و با استفاده از روش رديابي پسگرد به انجام رسيد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه بيشتر توفان‌هاي گردوخاك شمال غرب كشور در فصل بهار و ماه مه (ارديبهشت) رخ مي‌دهند. همچنين سال 2008 و 2009 بيشترين فراواني روزهاي گردوخاكي را داشته‌اند. از ديدگاه همديدي مشخص شد فراگيري، تداوم و شدت توفان‌هاي گرد و خاكي با موقعيت سامانه‌هاي كم‌فشار سطح زمين واقع بر روي غرب و جنوب غرب آسيا هماهنگ مي‌باشد. در بررسي همديدي توفان‌هاي گردوخاكي 3 الگوي فشار تراز دريا با آرايش‌هاي متفاوت، به‌عنوان الگوهاي اصلي در زمان وقوع توفان‌ها مشخص گرديد. نتايج حاكي از ايجاد شيو فشاري قوي ناشي از گسترش كم‌فشارهاي گرم از عرض‌هاي جنوبي و پرفشارهاي سرد عرض‌هاي بالايي به سمت غرب و جنوب غرب آسيا و بلند شدن ذرات گردوخاك از سطح زمين و وزش جريانات گرد و خاكي به سمت منطقه پژوهش با راستايي جنوب غربي به شمال شرقي توسط ناوه‌هاي كم‌عمق مستقر بر روي منابع گرد و خاك در سوريه، عراق و عربستان در سطوح مياني وردسپهر است.

This study was conducted to identify the effective synoptic patterns in creating dust storms using hourly visibility data and considering the meteorological codes related to the dust phenomenon in 8 meteorological stations located in East and West Azerbaijan for a period of 14 years (1996-2010). Then, using the network data of the US Center for Atmospheric and Oceanic Forecasting, the scan-synoptic characteristics of each dust storm were analyzed. The determination of the main sources of dust for each of the selected storms was performed using the Lagrangian model of dust particle tracking and using the regression tracking method. The results show that most dust storms in the northwest of the country occur in spring and May. Moreover, the highest frequency of dusty days was occurred in 2008 and 2009. The synoptic view found that the pervasiveness, durability, and intensity of dust storms were consistent with the location of low-pressure surface systems located in western and southwestern Asia. In the synoptic study of the association of dust storms, 3 sea level pressure patterns with different arrangements were identified as the main patterns at the time of the storms. The results showed a strong pressure gradient due to the expansion of warm low pressures from southern latitudes and cold high pressures from high latitudes to the west and southwest of Asia and low depth trough based on dust sources in Syria, Iraq and Saudi Arabia in the middle levels of the troposphere caused the rise of dust particles from the ground and blowing dust currents towards the research area with south westnortheast direction.