اثر باكتري‌هاي Rhizobium trifolii، Pseudomonas fluorescens و Azotobacter chroococcum بر رشد و عملكرد شبدر لاكي و برنج در تناوب زراعي برنج- شبدر

كشت دوم گياهان زمستانه خانواده بقولات در تناوب با برنج و استفاده از باكتري‌هاي محرك رشد گياه مي‌تواند راهكار مناسبي براي افزايش پايداري توليد در مزارع برنج باشد. اين پژوهش با هدف بررسي اثر باكتري‌هاي محرك رشد بر تسريع رشد رويشي و عملكرد محصول شبدر لاكي (رقم البرز 1) و برنج (رقم هاشمي) در سيستم كشت بر پايه برنج به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي‌كامل‌ تصادفي با سه تكرار در مزرعه پژوهشي مؤسسه تحقيقات برنج كشور در سال‌هاي زراعي 96-1395 و 97-1396 انجام شد. تيمارهاي آزمايشي شامل چهار سطح تلقيح با باكتري همزيست Rhizobium trifolii و چهار سطح تلقيح با باكتري‌هاي محرك رشد غيرهمزيست شامل شاهد، تلقيح با باكتري Pseudomonas fluorescens، Azotobacter chroococcum و مخلوط دو باكتري با بذر شبدر بود. طبق نتايج به‌دست آمده تيمار تركيبي سويه‌هاي همزيست موجب افزايش معني‌دار ارتفاع بوته (68/3 سانتي‌متر)، عملكرد علوفه تر (32704/4 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد علوفه خشك (7783/7 كيلوگرم در هكتار) شبدر نسبت به تيمار شاهد بدون تلقيح (61/8 سانتي‌متر، 28248/2 و 6765 كيلوگرم در هكتار به‌ترتيب براي ارتفاع بوته، عملكرد علوفه تر و عملكرد علوفه خشك) شد. بررسي اثر تلقيح بذر شبدر با باكتري‌هاي غيرهمزيست و پس از آن كشت برنج نشان داد كه تيمار تركيبي، ميانگين تعداد دانه پر (112/8 عدد) و عملكرد شلتوك (3336/4 كيلوگرم در هكتار) بالاتري نسبت به ساير تيمارها داشت. يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه استفاده از باكتري‌هاي محرك رشد باعث افزايش صفات زراعي شبدر و درنهايت افزايش عملكرد برنج در سيستم‌هاي كشت بر پايه برنج شد.