تحليلي نوين از ديدگاه خواجه نصيرالدين طوسي درباره قضاياي متصله

ارائه تحليل و تبيين درست از متصلات طوسي، به‌عنوان نماينده جريان متقدمان در منطق، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. نوشتار پيش‌رو، نخست بيان مي‌كند كه اتفاقيِ مورد نظر طوسي، افزون بر صدق دوطرف، داراي اجزاي محتمل‌الصدق و الكذب نيز مي‌تواند باشد. سپس نشان مي‌دهد‌ كه طوسي براي شرطي استصحابي، از باب جهات، اعتباري قائل نيست و ازاين‌رو سخن كساني كه پنداشته‌اند او در اساس‌الاقتباس با مسئله عكس مستوي موجبه لزومي با ترديد برخورد كرده است، كاملاً ناموجه است. بخش زيادي از اين مقاله به شرح پيش‌فرض‌هاي محقق‌ طوسي در تبيين شرايط مؤلفه‌هاي لزومي اختصاص يافته است. نتايج مهم برآمده، ما را به اين حقيقت رهنمون مي‌سازد كه: اولاً، سور در متصله، اختصاص به لزومي حقيقي دارد؛ ثانياً، موجبه كلي لزومي، مانع از لزومي حقيقي است كه تالي آن در حالت ايجابي ضروري‌الصدق است؛ ثالثاً، تنها موضع كاربردي لزومي لفظي منطق ‌طوسي، برهان ‌خلف است. پيام مهم ديگر اين نوشتار، تفسير سالبه لزوميه منطق ‌طوسي به لزوم سلب است، نه سلب لزوم. اين تفسير ازآن‌رو مهم جلوه نموده كه در منفصلات، تصوير سالبه منفصله به سلب ‌انفصال است، نه انفصال‌ سلب.