تأثير كاربري‌ اراضي و ويژگي‌هاي خاك بر تغييرپذيري كربن آلي خاك (منطقۀ مورد مطالعه: علا سمنان)

افزايش دي‌اكسيد كربن جو يكي از علت ‌هاي اصلي گرمايش جهاني و پيامدهاي مخرب محيطي بر كرۀ زمين است. خاك‌ها سومين ذخيره‌گاه اصلي كربن هستند و كميت ذخيره كربن به شدت متأثر از نوع مديريت كاربري است. پژوهش حاضر با هدف بررسي تغييرپذيري مقدار ذخيرۀ كربن در كاربري‌هاي باغ انار (L. Punica granatum)، مزرعه يونجه (L. Medicago sativa)، مرتع، مزرعه جو (L. Hordeum vulgare) و آيش با در نظر گرفتن تأثير مؤلفه هاي مربوط به خاك (مقدار ماسه، رس، سيلت، N، P، K، OC،  EC وpH ) در منطقه علا شهرستان سمنان انجام شد. در هر كاربري از دو طبقه عمقي صفر تا cm 5 و cm 305 خاك در سه تكرار نمونه ‌گيري شد و ويژگي هاي مذكور در 30 نمونه برداشتي، اندازه ‌گيري شد. به منظور بررسي اثر نوع كاربري در دو عمق خاك مورد مطالعه بر مقدار كربن خاك از تجزيه واريانس و براي مقايسه ميانگين‌ها از آزمون دانكن و براي بررسي ارتباط بين ويژگي ‌هاي خاك و كربن آلي از همبستگي پيرسون استفاده شد. براي تعيين نوع رابطه بين متغيرها، رگرسيون چندگانه گام‌به‌گام انجام شد. بر اساس نتايج، نوع كاربري در دو عمق خاك اثر معني ‌داري بر روي ذخيره كربن خاك دارد. بيشترين ميانگين ذخيره كربن خاك در عمق‌هاي صفر تا cm 5 و cm 30 5 خاك در كاربري‌هاي مزرعه L. M. sativa و باغ P. granatum به‌ترتيب Ton/ha 16/14 و Ton/ha 68/11 است. كم ترين مقدار ذخيره كربن در عمق‌هاي صفر تا cm 5 و cm 30 5 خاك مربوط به كاربري مرتع به ترتيب t/ha 6/23 و t/ha 16/58 است. ضريب همبستگي پيرسون بين كربن آلي و N و P به ترتيب با r برابر 0/8 و 0/59 (معني‌دار در سطح 5 درصد) به ‌دست آمد. از آن جايي كه همبستگي OC و P كم است، بنابراين، در بررسي رگرسيون حذف شد و در رابطه نهايي، OC خاك فقط بر اساس N خاك به‌ دست آمد. در مجموع به دلايلي چون اقليم خشك، فقر پوشش گياهي و شرايط خاكي نامناسب در كاربري مرتع نسبت به كاربري زراعت و باغ انار مقدار كربن كمتري ذخيره مي ‌شود. همچنين ويژگي‌هاي خاك به جز ازت اثر معني‌ داري بر روي ذخيره كربن آلي خاك ندارند. بنابراين براي افزايش OC مي توان از كشت گياهان خانواده بقولات متناسب با شرايط اين مناطق استفاده كرد.