مجموعه غار و پناهگاه‌هاي صخره‌اي پارينه‌سنگي سُرهه، ساوجبلاغ در دامنه‌هاي جنوبي كوهستان البرز

عمدۀ دانش ما در مورد دوران پارينه سنگي در فلات ايران از كوهستان زاگرس به دست آمده است؛ اما در سال هاي اخير، مطالعات پارينه سنگي در نقاط مختلف ايران ازجمله جنوب كوهستان البرز و مركز فلات ايران نيز انجام شده كه داده هاي ارزشمند فراواني از دوران پارينه سنگي به دست داده اند. نوشتار حاضر به معرفي پناهگاه صخره اي سُرهه در دامنه هاي جنوبي كوهستان البرز در دهستان برغان شهرستان ساوجبلاغ مي پردازد. مجموعه ي سُرهه شامل هشت غار و پناهگاه صخره اي است كه از نخستين پناهگاه از ضلع غربي در جنوب رودخانۀ سِنج، دست افزارهاي سنگي كه بر اثر كاوش غيرمجاز در سطح پناهگاه پراكنده شده بود، به دست آمد. با مطالعۀ دقيق فناوري و گونه شناسي دست افزارهاي سنگي مشخص گرديد كه فناوري لوالوا به وفور در ساخت آن ها به كار رفته است و در نتيجه، مجموعه را به دورۀ پارينه سنگي مربوط مي سازد. فناوري دست افزارها بيشتر مبتني بر ساخت تيغه ها و تراشه هاي كشيده و بلند است كه بسياري از آن ها از روش لوالوا به دست آمده اند. سنگ خام به كاررفته در ساخت اين دست افزارها عمدتاً از توف سبزرنگ محلي است كه در اطراف پناهگاه صخره اي سرهه و همين طور بر دامنۀ مقابل اين پناهگاه به وفور ديده مي شود. با مقايسۀ داده هاي به دست آمده از سرهه با محوطه هاي كوهستان زاگرس و مركز فلات ايران، مشخص گرديد كه دست افزارهاي سرهه منحصربه فرد بوده و شباهت اندكي با محوطه هاي مركز فلات ايران و تفاوت هاي آشكاري با محوطه هاي زاگرس از خود به نمايش مي گذارند. هدف اصلي پژوهش حاضر معرفي محوطۀ پارينه سنگي سرهه و داده هاي به دست آمده از آن است؛ زيرا تاكنون محوطه اي مربوط به دوران پارينه سنگي در اين منطقه شناسايي نشده است. با مطالعۀ جغرافياي منطقه، ويژگي هاي زيستي محوطه و تحليل گونه شناسي و فناوري دست افزار هاي پراكنده بر سطح آن، اين پژوهش به داده هايي از دورۀ پارينه سنگي دست يافته و در نتيجه مقدمه اي بر بازسازي استقرار و رفتارهاي انساني در دورۀ پارينه سنگي در اين منطقه را فراهم مي سازد.