بررسي و تحليل يافته‌هاي باستان‌شناسي فصل چهارم كاوش محوطۀ كَهنِك، شهرستان سربيشهخراسان جنوبي

محوطۀ باستاني كَهنِك از جملۀ محوطه هاي اسلامي مهم در استان خراسان جنوبي است كه ضعف الگوهاي زيست محيطي و محدوديت هاي اقليمي در شرق ايران، خصوصاً كمبود منابع آبي، موجب عدم شكل گيري محوطه ها و سكونت گاه هاي پرجمعيت و وسيع در اين منطقه شده است. به همين دليل، اين محوطه در مطالعات باستان شناسي شرق كشور و ارتباطات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بين مناطق شمالي (خراسان) و جنوبي (منطقۀ سيستان) كه در مسير راه ارتباطي مهمي قرار دارد، از اهميت بسيار برخودار است. مسيرهاي اصلي از عوامل مهم در مكان گزيني گروه هاي انساني در طول تاريخ بوده است و اين امر در مناطقي بيشتر تأثيرگذار بوده كه زيست بوم هايش در مجاورت مسيرهاي اصلي تجاري و شاهراه هاي ارتباطي قرار گرفته بوده اند. محوطۀ كَهنِك سربيشه به عنوان محلي براي فعاليت هاي آموزشي گروه باستان شناسي دانشگاه بيرجند درنظر گرفته شده و از سال 1392 تا سال 1397 ه #8205;.ش. به مدت شش فصل و به طور مستمر فعاليت كاوش در اين محوطه تداوم داشته است. در اين تحقيق، به معرفي فصل چهارم كاوش و يافته هاي كشف شده از آن پرداخته مي شود كه با هدف شناسايي و خواناسازي فضاهاي معماري موسوم به قلعه كَهنِك در قسمت شرقي اين محوطه در زمستان 1395 انجام شد. محوطۀ كَهنِك با توجه به داده هاي سطحي و كاوش هاي صورت گرفته، متعلق به قرون سوم و چهارم هجري قمري تا دورۀ تيموري است و بيشترين داده هاي به دست آمده اش را سفال و سازه هاي معماري مربوط به قرون ميانۀ اسلامي دربر مي گيرند. سازه هاي معماري يافت شده در اين فصل از كاوش، عمدتاً سازه هاي مربوط به فضاهاي معماري قلعه اند. اين مقاله ضمن معرفي محوطۀ كَهنِك ، به توصيف و تحليل داده هاي به دست آمده از چهارمين فصل كاوش اين محوطه مي پردازد. پژوهش حاضر، بر اساس روش توصيفيتحليلي و رويكرد تاريخيفرهنگي بوده و روش كار در اين تحقيق به صورت ميداني و كتابخانه اي است. پرسش هاي پژوهش عبارتنداز: 1 فضاهاي معماري كاوش شدۀ قلعۀ كهنك از چه نقشه اي برخوردار است؟ 2 آيا تأثير فرهنگ هاي مجاور را در سفال محوطۀ كَهنِك مي توان ديد؟ فرضيه هاي پژوهش عبارتند از: 1 قلعۀ كهنك با توجه به كاوش هاي انجام شده داراي نقشه اي نسبتاً مدور و فضاهاي معماري محدود با اطاق هايي مربع شكل است. 2 محوطۀ كَهنِك به دليل قرارگيري در مسير ارتباطي مهمي كه از شمال به جنوب در امتداد است، تحت تأثير مناطق همجوار است؛ به طوري كه سفال سبك نيشابور، از جمله سفال هاي شاخص قرون اوليۀ اين محوطه است.