دست كاري هاي دلالان آثار هنري در نسخۀ پراكندۀ مجمع التواريخ

نسخۀ پراكندۀ مجمع‌التواريخ يكي از هشت كتاب مصوّر شناخته شده‌اي است كه براي شاهرخ پادشاه تيموري كتابت شده است. در حقيقت، بخش تاريخ پيش از اسلامِ آن، مجمع‌التواريخ حافظ ابرو و ساير بخش‌هاي آن جامع‌التواريخ رشيدالدين را تشكيل ميدهد. اين كتاب در اوايل قرن بيستم به دنياي غرب راه يافته و در سال 1926 به صورت كامل در نمايشگاه بين‌المللي هنر ايران در موزۀ پنسيلوانيا به نمايش در آمده است. شواهد نشان مي‌دهد كه بلافاصله پس از آن نمايشگاه، نسخه مُثله شده و روند فروش برگ‌هاي مصوّر آن آغاز شده است. پراكندگي اوراق اين كتاب در بيش از پنجاه مجموعۀ خصوصي و عمومي در سراسر جهان اگرچه سبب شهرت آن شده، اما مجال بررسي دقيق متن و تصاوير آن را از محققان گرفته بوده است. پس از هفت سال جست و جو، 146 برگ از 150 برگ مصوّر نسخه شناسايي شده است. از طريق مقايسۀ متن و تصاوير اين نسخه با كتاب ديگري كه به دست‌خطِ حافظ ابرو براي شاهرخ توليد شده، سه سبك متمايز را مي‌توان در نقاشي‌هاي نسخۀ پراكنده تشخيص داد. اين نوشتار با بررسي سبك شناختي اين نقاشي‌ها نشان مي‌دهد كه حدود نيمي از صفحات مصوّرِ آن توسط دلالان طمع‌كار آثار هنري خلق و يا دست‌كاري شده‌اند.