موافقان و مخالفان عرفان در حوزۀ علميۀ قم

Proponents and opponents of mysticism in the seminary of Qom

يكي از رويكردهاي ديني و دانشي در حوزۀ علميۀ قم، رويكرد عرفاني است كه از بدو تأسيس حوزۀ نوين اين شهر، در آغاز سدۀ كنوني تا زمان حاضر حيات داشته است. مخالفان اين رويكرد در اين دوره همواره به نقد جدي اين رويكرد پرداخته‌اند. خاستگاه رويكرد عرفاني قم دو مكتب حكمي تهران و اخلاقيون نجف است و حاميان اين رويكرد در پايبندي به ميراث عرفاني اسلام و نقد جنبه­هاي خانقاهي تصوف و نيز تطبيق آموزه‌هاي صوفيه با كلمات امامان شيعه و نيز ارائۀ تفسير عرفاني از قرآن و روايات مانند سلف خود عمل كرده‌اند و همين امور باعث فاصله‌گرفتن آنان از تصوف محض شده است و درنتيجه، از اتهام صوفي‌بودن رهيده‌اند. همچنين، آن‌ها از فشار مخالفان خود نيز متأثرند و در استناد به كلمات صوفيه بسيار محتاط­ عمل مي­كنند و همواره بر تمايزات و اختلافاتشان با تصوف تأكيد دارند. مسير سومي در ميانه نزاع موافقان و مخالفان و متأثر از اين نزاع، در دهه­ هاي اخير سر برآورده است كه مدعايش گذر از عرفان موجود به‌سويِ عرفان ناب، راستين، حقيقي و بدون شائبه است. كوشش ­هاي معرفتي اين دسته نقش مؤثري در حفظ و بقاي گفتمان عرفاني و نيز آشناكردن مخالفان عرفان با اين گفتمان داشته است و البته چنين رويكردي در شيعه بديع نيست و پيش‌تر در آثار امثال فيض كاشاني بروز داشته است و اين عده عملاً در برابر عرفان از جست‌وجوي عرفاني ناب با عناويني چون عرفان وحياني و اهل بيتي سخن مي­گويند.

One of the religious and scientific approaches in the seminary of Qom is the mystical approach that has existed since the establishment of the new seminary of this city at the beginning of the current century. Opponents of this approach in this period have always been serious critics of this approach. The origins of the mystical approach of Qom are the two schools of jurisprudence of Tehran and the ethicists of Najaf. The supporters of this approach in adhering to the mystical heritage of Islam and criticizing the monastic aspects of Sufism and adapting the teachings of Sufism to the words of Shiite Imams Their predecessors have acted and these things have caused them to distance themselves from pure Sufism and as a result have been freed from the accusation of being Sufis. They are also influenced by the pressure of their opponents and are very cautious in quoting Sufi words and always emphasize their differences with Sufism. The third path in the midst of the conflict between the proponents and the opponents and affected by this conflict has emerged in recent decades, which claims to be the transition from existing mysticism to pure, true, true and unshakable mysticism. The epistemological efforts of this group have played an effective role in preserving and surviving the mystical discourse and also acquainting the opponents of mysticism with this discourse. Mysticism speaks of the search for pure mysticism, with titles such as revelatory and Ahl al-Bayt mysticism.