دلالت واژۀ «هو» بر «وجود رابط» در زبان عربي عصر نزول؛ خوانشى منطقي-تاريخي از آثار فارابي و ابن سينا

پرسش اين جستار از دلالت يا عدم دلالت واژه «هو» بر وجود رابط در زبان عربي عصر نزول قرآن است. بدين منظور، آثار ابن سينا به عنوان شاخص‌ترين مدافع دلالت واژه صورت‌بندي شده است. اين صورت‌بندي نشان مي دهد استدلال وي تركيبى از دو بخش منطقي و زباني است. نگارندگان در گام نخست، اين دو رويكرد را از يكديگر تفكيك كرده و بخش منطقي استدلال وي را نقد كرده‌اند. سپس بخش زباني استدلال او را برابر گزارش تاريخي فارابي از نزاع نهضت ترجمه بر سر برگردان مفهوم «هستي» به زبان عربي نهاده و آن را نيز مردود شمرده‌اند. در واقع گزارش فارابي درصدد تبيين چرايي و چگونگي جابه جايي اين واژه توسط مترجمان نهضت ترجمه از زبان عربي طبيعي پيش از نهضت ترجمه به زبان علمي فلسفيِ هنگامه و پس از آن است. مجموع نقدهاي نوشتار و گزارش فارابي جمله كليدي جستار را به دست داده اند: واژه «هو» در زبان عربي عصر نزول قرآن بر وجود رابط دلالت نداشته است؛ بلكه براي نخستين بار برگرداننده‌هاي نهضت ترجمه چنين دلالتى براي واژه در نظر گرفتند. اين برآيند به كشف نقشه‌اى تاريخي براي دلالت واژه بر وجود رابط، در كليت زبان عربي نيز ياري رسانده است؛ چه‌بسا بتواند همراهى براي پژوهش هاي هم‌راستا در حوزه كشف معاني اصيل قرآني نيز باشد.