تحليل فرهنگي نسبت ميان زيارت و عرفيگرايي در جامعه معاصر ايران مطالعه مردمنگارانه زيارت امام رضا (ع) از منظر انسانشناسي

The Cultural Analysis of the Relationship between Pilgrimage and Secularism in the Contemporary Iranian Society: An Ethnographic Study of the Imam Reza’s Pilgrimage from an Anthropological Perspective

زيارت به‌عنوان يكي از شاخصه ها و به نوعي بروز و تجلي عملي دينورزي در تمامي جوامع قابل مطالعه است. اين كنش در ايران در گذر از تجربه تجدد تغييرات نه ماهوي، بلكه عيني (ابجكتيو) داشته است. زيارت در ايران در گذر تجدد تغييراتي را تجربه كرده است كه اين كنش را از حالتي همگن و متوازن به كنشي ناهمگن و نامتوازن تبديل كرده است. ايجاد سنخ هايي متنوع و متكثر در سبك زيارت ايراني گواه بر تغيير و به نوعي پيامد تجربه تجدد است. ما در اين مقاله درصدد شناخت و فهم عناصر ناهمگن (شناخت سنخها) در كنش زيارت با تمركز بر تنوع به وجود آمده در پي تجدد و در نهايت عرفيگرايي هستيم. به بيان ديگر با نسبتيابي كنش زيارت امام رض (ع) با تجدد و در نهايت عناصر مترتب بر آن همچون عرفي شدن در ايران معاصر، انواع سنخ‌هاي به وجود آمده در بستر كنش زيارت در حرم مطهر امام رضاg را بررسي و دستهبندي كنيم. صورت‌بندي ارائه شده در قالب انواع سنخ هاي زيارتي به زيارت آيينمدار، دورادور، زنانه، كلانشهري و سياسي اختصاص داده شده است. رويكرد روشي اتخاذ شده در اين مقاله، كيفي و با تكيه بر ديدگاههاي مردمنگاري است. دادههاي تحقيق نيز از منابع گوناگون همچون دلنوشتههاي زائران، عريضه ها و سفرنامه ها، مصاحبه‌ها، مشاهدات، خودمردمنگاري و ديگر منابع كمي و كيفي حاصل شده است.

Pilgrimage as one of the characteristics and the somewhat practical manifestation of religiosity can be studied in all societies. In the course of the experience of modernity, this action in Iran has encountered changes which have not been substantive, but objective. Pilgrimage in Iran has experienced changes in the course of modernity which have transformed this action from a homogeneous and balanced state to a heterogeneous and unbalanced one. The development of various and numerous types of Iranian pilgrimage style indicates change and consequence of the experience of modernity. This study seeks to recognize and understand the heterogeneous elements (recognition of types) in the pilgrimage through focus on the varieties developed by modernity and secularism. In other words, after relating the pilgrimage of Imam Reza (as) to modernity and its elements such as secularization in contemporary Iran, it is necessary to examine and categorize the different kinds of types developed in the context of the pilgrimage in the Holy Shrine of Imam Reza (as). The formulation presented in the form of various types of pilgrimage is dedicated to ritualistic, distance, feminine, metropolitan, and political pilgrimage. The methodological approach adopted in this study is qualitative with an emphasis on the ethnographic views. The collected data are also obtained from various sources such as pilgrims’ writings, petitions and travelogues, interviews, observations, auto-ethnography and other quantitative and qualitative sources. كليدواژه‌ها [English]