ديدگاه نهج‌البلاغه درباره نابرابري و طبقات اجتماعي و مقايسه آن با نظريه كارل ماركس

The Nahj al-Balagha’s View of Inequality and Social Classes in Comparison with Karl Marx’s Theory

در تبيين، نابرابري و طبقات اجتماعي ديدگاه‌هاي متفاوتي با رويكرد‌هاي گوناگون وجود دارد. ماركس به‌عنوان جامعه‌شناس تضادگرا، بيشترين سهم را در ارائه مفهوم طبقه اجتماعي دارد. با توجه به اينكه در نهج‌البلاغه از اين مقوله صحبت شده است در تحقيق حاضر به دنبال پاسخ به اين پرسش بوديم كه آيا مفهوم طبقه و طبقات در نهج‌البلاغه با آنچه ماركس مطرح كرده يكسان است يا تفاوت دارد؟ در پژوهش حاضر كه با روش استنطاقي به صورت تحليل محتوا صورت گرفته به اين نتيجه دست يافتيم كه مفهوم طبقه و طبقات اجتماعي در نهج‌البلاغه برخلاف آنچه ماركس قائل است، با معيار ميزان دارا بودن ابزار توليد و ثروت معنا نمي‌شود؛ بلكه «طبقات اجتماعي» از نگاه نهج‌البلاغه اشاره دارد به منزلت، موقعيت و جايگاه اجتماعي افراد؛ چيزي كه جامعه‌شناسان به آن «پايگاه اجتماعي» مي‌گويند. ميان ماركس و نهج‌البلاغه از حيث اصل وجود نابرابري و طبقات اجتماعي در جامعه اشتراك وجود دارد؛ اما از جهت علت پديداري آن، ديدگاه‌ها متفاوت است.

In explaining inequality and social classes, there are different perspectives with different approaches. Marx, as a conflict sociologist, has the greatest contribution in presenting the concept of social class. Given that this phenomenon has been deal with in Nahjul-Balagha, we sought, in this research, to answer the question of whether the concept of class and classes in Nahjul-Balagha is the same as or different from what Marx proposed. In the present study, using content analysis as an inference method, we came to the conclusion that the concept of class and social classes in Nahjul-Balagha, unlike Marx's view, is not based on the means of production and wealth. Rather, it refers to the individuals’ social status and conditions – what the sociologists call “social base”. The common point between Nahjul-Balagha and Marx’s theory is the idea of inequality and social classes. However, there is a difference between them as to what produced inequality and social classes.