چالش‌هاي نظري حجاب در ايران پساانقلاب: تحليلي بر رويكردهاي موجود از حجاب و عفاف

The Theoretical Challenges of Hijab in Post-Revolution Iran: An Analysis of the Current Approaches to Hijab and Chastity

حجاب و پوشش در همه اديان و فرهنگ‌ها موضوعي قابل توجه است؛ چه زماني كه به‌مثابه امري «طبيعي−زيستي» و محافظت از بدن، بدان نگريسته شود و چه زماني كه همچون مقوله‌اي «فرهنگي−ارزشي»، نشان از باورهاي ذهني و شناختاري، سنت‌هاي بومي و اعتقادي و همچنين موضوعي نشانه­شناختي و سمبوليك مورد توجه قرار گيرد. نظر به اهميت اين مسئله، در پژوهش حاضر با روش توصيفي−تحليلي و با هدف دستيابي به رويكردهاي موجود به حجاب و عفاف در ايران، سخنان انديشمندان اين حوزه واكاوي شد. رويكرد سنتي (تعبدي−ايماني)، رويكرد تبييني (كلامي−اجتماعي)، رويكرد روشنفكران مذهبي و رويكرد فمينيستي غالب رويكردهاي موجود در امر حجاب است. تحليل‌ها نشان مي‌دهد رويكرد فمينيستي با خوانش مبتني بر انزوا و انتخابگري، افزون‌بر نقد ديدگاه مسلط، به نفي حدود شرعي و عرفي حجاب قائل است. رويكرد روشنفكران مذهبي، با فروكاستي حجاب به يك امر حداقلي در پوشش، اعتقادي به پيوند ميان حجاب و عفاف نداشته و آن را جداي از الزامات اخلاقي، فقهي و حكومتي مي‌داند. همچنين نگاه سنتي به مقوله حجاب، با توجه به روند تحولات جهاني و حضور زنان در مشاركت اجتماعي، پاسخ‌گوي مسائل زنان نخواهد بود. درنهايت، رويكرد تبييني، ضمن تأكيد بر حفظ عفت و حجاب عمومي در جامعه، كوشيده است با در نظر گرفتن تحولات جهاني در حوزه مسائل زنان، سياست‌هاي معطوف به حجاب در ايران را تا حدودي از چالش‌هاي برخاسته از ديدگاه‌هاي رقيب دور نگه‌داشته و بر استدلال‌ورزي ديني از امر حجاب در اذهان عمومي پاي فشرد.

Hijab and covering are a significant concern in all religions and cultures, whether considered as a natural-biological item for protecting the body or as a cultural value representing mental and cognitive beliefs or local and doctrinal traditions or a semiotic and symbolic issue. Thus, the present study used a descriptive-analytical method to analyze the scholars’ speeches to obtain the existing approaches to hijab and chastity in post-revolution Iran. The main approaches to hijab are as follows: traditional, explanatory, religious intellectual and feminist. The analyses showed that the feminist approach, being based on isolation and choice, not only criticizes the dominant perspective, but also denies the religious and conventional limits on hijab. The religious intellectual approach is a reductionist one hijab and considers it as a minimal option, denying any relation between hijab and chastity, and considering it a subject free of moral, juridical and governmental requirements. The traditional approach would not answer the women’s needs, in view of the global evolutions and an increase in women’s social participation. Finally, the explanatory approach not only emphasizes the protection of public hijab and chastity in the society, but also considers world’s transitions regarding women’s issues in order to maintain the hijab policy in Iran far from the challenges aroused from the rival perspectives and insists on religious reasoning about hijab in public.