كاركرد پيشوندها و پيش واژك هاي فعلي در فرهنگنامۀ قرآني

پيشينه كاربرد فعل با پيشوند و پيش‌واژك در زبان‌هاي ايراني به دوره باستان مي‌رسد. برخي از اين پيشوندها و پيش‌واژك‌هاي فعلي در فارسي ميانه متروك ‌شده و برخي از آنها به‌صورت جزيي مُرده در ساختمان فعل باقي‌مانده‌اند. فارسي دري نيز اين پيشوندها و پيش واژك‌ها را از فارسي ميانه وام گرفته ‌است. در فرهنگنامه قرآني، فرهنگ برابرهاي فارسي قرآن بر اساس 142 نسخۀ خطي كهن، تعداد زيادي از فعل‌ها با پيشوند و پيش‌واژك به كار رفته‌اند. فراواني فعل‌هاي فارسي در فرهنگنامه  قرآني، بويژه فعل‌هاي پيشوندي، بيانگر توانايي بالاي زبان فارسي در ساخت واژه است. بررسي پيشوندها و پيش‌‌واژك‌هاي فعلي براي آشنايي با شيوه‌هاي واژه‌سازي در زبان فارسي و نماياندن ظرفيت و چگونگي ساخت فعل در اين زبان ضرورت دارد و به شناخت روند تكامل افعال ساده به فعل‌هاي تركيبي و پيوندي از دوره فارسي باستان تا دوره مورد مطالعه اين پژوهش، فارسي دري، كمك مي‌كند. اين جستار به شيوه تحليلي توصيفي و با مطالعه كتابخانه‌اي، با بررسي برابرهاي فعلي واژگان قرآن كريم در فرهنگنامه قرآني، نخست به استخراج پيشوندها و پيش‌واژك‌هاي فعلي اين دوره از رشد و تكوين زبان فارسي مي‌پردازد، سپس با آوردن نمونه، انواع آنها را دسته‌بندي نموده و ساختار، كاربرد، معني و جامعه آماري اين نوع از وندهاي اشتقاقي و تصريفي را تجزيه و تحليل مي‌كند. هدف از اين پژوهش، بازنمايي سير تحول و كاركرد پيشوندها و پيش‌واژك‌هاي فعلي و ارائۀ بسامد افعال كهن مهجور، كم كاربرد و پوياي پيشوندي در زبان فارسي است. نتايج به دست آمده، غلبه فعل‌هاي پيشوندي را بر ساخت‌هاي ديگر فعل در متن اصيل فرهنگنامه قرآني نشان مي‌دهد.