جمله‌هاي مركب در مثنوي و تبيين الگوهاي دستوري و روابط معنايي و منطقي‌ آن‌ها

تركيب، هميشه در دستور زبان با چالش‌‌هايي همراه بوده‌ است. اختلاف‌نظر در تقسيم‌بندي ساختمان واژگان و جمله‌‌ها نياز به توضيح ندارد. هدف از اين مقاله، شناخت جمله‌‌هاي مركب و آشنا شدن با ساخت و اقسام جمله‌‌هاي مزبور است كه از اين رهگذر يكي از عناصر انسجام مثنوي به نام روابط معنايي منطقي هويدا مي‌شود. كتاب‌هاي دستور زبان هنگام مطالعۀ ساختمان جمله، در توضيح و تبيين جملۀ مركب نظرهاي متفاوتي ارائه كرده‌اند. تقسيم اين‌گونه جمله‌ها به «همپايه» و «مركب»، باعث ايجاد ابهام شده است. عده‌‌اي، جمله‌هاي مركب را منحصر به جمله‌‌هاي مركب وابسته مي‌‌دانند و مركب‌‌ دانستن جمله‌‌هاي پيوسته را نپذيرفته‌‌اند؛ اين مقاله با بررسي پيشينۀ تعاريف و بحث‌‌هايي دربارۀ جملۀ مركب، ديدگاه‌‌هاي مزبور را نقد و ساخت دستوري جمله‌هاي پيوسته و وابسته را در مثنوي تبيين مي‌نمايد و نيز انواع تازه‌‌اي از جمله‌هاي پيوسته را به تقسيم‌‌بندي‌‌هاي پيشين مي‌افزايد. روش اين پژوهش، توصيفي تحليلي از نوع توسعه‌‌اي و مطالعۀ موردي است. جامعۀ هدف، شش دفتر مثنوي بوده و داده‌‌ها بر اساس مطالعات كتابخانه‌‌اي گردآوري‌ شده است. نتيجه، اينكه وضعيت و جايگاه جمله‌‌هاي مثنوي را از هر حيث مي‌‌شناساند و به نفع زبانشناسي و بلاغت به پايان مي‌‌رساند. نگارنده تصويري دقيق و توصيفي درزماني، از جمله‌هاي مثنوي فراهم نموده و گزارش معناداري از ويژگي‌‌هاي زباني آن ارائه مي‌‌نمايد و سعي مي‌شود نكته‌‌هاي بديع و نويي مثل ساخت نحوي و صرفي و اقسام جمله‌هاي مثنوي ارائه كند. در ضمن بسياري از بخش‌‌ها را آن‌قدر تكرار كند تا به نتيجه‌‌اي منطقي دست يابد.