بازگشت مجدد به سوء مصرف مواد: يافته هاي گذشته، حال و چشم انداز آينده

اعتياد به مواد مخدر يك بيماري مزمن و عود كننده با ماهيت پيچيده زيستي، رواني و اجتماعي است كه شامل سه مرحله مصرف مواد، محروميت يا ترك مواد و بازگشت مجدد به سوء مصرف مواد مي‌ باشد. بازگشت مجدد به سوء مصرف مواد مانع اصلي درمان اعتياد است. ميزان بازگشت افراد در طول يك سال ترك به طور متوسط بين 40 تا 60 درصد برآورد شده است و علي رغم تحقيقات گسترده پيش باليني و باليني، شيب بازگشت به سوءمصرف مواد مخدر طي نيم قرن اخير بدون تغيير مانده است. از طرفي ديگر اغلب مطالعات در حوزه اعتياد بر روي مدل هاي حيواني آزمايشگاهي انجام شده كه نتايج آن ها به ‌طور كاربردي قابل ترجمه به مطالعات باليني نمي ‌باشند، از اين رو به نظر مي‌ رسد علت عدم‌ درمان قطعي انواع روش هاي درماني اين بيماري شايد به اين خاطر باشد كه مكانيسم هاي دقيق درگير بازگشت به سوءمصرف به ‌خوبي مورد مطالعه و كاوش قرار نگرفته و مطالعات پيش ‌باليني آن گونه كه بايد قابل تعميم به شرايط باليني نبوده است. بنابراين با توجه به اهميت شناخت پديده بازگشت به سوءمصرف مواد، در اين مقاله مروري قصد داريم با نگاه فيزيولوژيكي از جنبه ‌هاي مختلف از جمله معرفي مدل هاي حيواني، مكانيسم هاي سلولي مولكولي، عوامل مستعدكننده، معرفي بيوماركرها، رويكردهاي درماني شيميايي، الكتريكي، شناختي رفتاري و طب سنتي ايراني اين پديده را مورد بررسي قرار دهيم تا با درك هر چه بهتر اين پديده تحقيقات در حوزه درمان اعتياد هدفمند و كاربردي ‌تر از گذشته مورد ارزيابي و انجام قرار گيرد.