بررسي «اعتبار» از ديدگاه ابن برّجان و مقايسه با ابن مسرّه

يكي از موضوعات مورد تأكيد عرفاي مسلمان، سير آفاقي است. يكي از عرفاي اندلس كه بر سير در آفاق بسيار تأكيد مي‌كند، ابن برّجان (د. 536 ق/ 1141 م)، عارف و مفسر اندلسي است. ابن برّجان در توضيح سير در آفاق، از اصطلاح »اعتبار « استفاده مي‌كند و اين اصطلاح در نظام فكري او، جايگاه ويژه‌اي دارد. اين پژوهش به دنبال بررسي مفهوم اعتبار از ديدگاه ابن برّجان و مقايسۀ آن با ديدگاه ابن مسرّه است و به روش اسنادي و توصيفي‌تحليلي انجام شده است. اعتبار از ديدگاه ابن ‌برّجان عبارت است از معراج عقل در پرتو نور ايمان و وحي با تأمل بر آيات الهي (آيات وحي و آيات طبيعت) براي معرفت به غيب و رسيدن به يقين. اعتبار داراي دو مؤلفۀ تعقل و ايمان است كه مي‌تواند صعودي يا نزولي باشد. او معتقد است با اعتبار در مخلوقات مي‌توان به معرفت الهي و شناخت موجودات اخروي دست يافت. ديدگاه ابن برّجان با ابن مسرّه در اين ‌باره قابل مقايسه است. با توجه به شباهت‌ها و قرينه‌هاي مختلف به نظر مي‌رسد ابن برّجان تحت‌تأثير ابن مسرّه بوده است. تفاوت مهم اين است كه ابن مسرّه معتقد است در اعتبار، عقل مي‌تواند جداي از وحي به نتيجه برسد. تفاوت ديدگاه‌هاي آن‌ها مي‌تواند ناشي از گرايش كلامي متفاوت آن‌ها باشد.