تحليل روابط بينامتني در تفسيرهاي صوفيانه از آيۀ 17 سورۀ انفال

تفسيرهاي كلامي و صوفيانه از آيات قرآني در شكل‌گيري زبان و انديشۀ صوفيان نقش مهمي ايفا كرده‌ است؛ به‌طوري‌ كه بررسي بينامتني روابط اين تفسيرها، در شناخت نظام فكري متصوفه اهميت ويژه‌اي دارد. يكي از مهم‌ترين آيات قرآني كه بارها در متون عرفاني اهل سنت، تفسير و تأويل شده، آيۀ 17 سورۀ انفال است. در اين مقاله نقش روابط بينامتني تفاسير اين آيه در شكل‌گيري نظام انديشه و سلوك صوفيانه مد نظر قرار گرفته است. بدين منظور، با روش توصيفي‌تحليلي، داده‌هاي متني كلامي و عرفاني از آيۀ مذكور تحليل، و ارتباط انديشۀ عرفاني توحيد افعالي و آثار آن (رضا و تسليم، موت اختياري و...) را با انديشۀ زيربنايي كلام اشعري نشان داده شده است. همچنين، نقش تفاسير صوفيانۀ اين آيه در سه سطحِ تعاليم نظريِ خداشناسي و انسان‌شناسي، تعاليم سلوكي و توصيف و تبيين تجارب عرفاني بررسي گرديده و مشخص شده است كه تفسير صوفيانه توحيد افعالي در آيۀ مذكور در هر سه سطح اثرگذار بوده است؛ از‌اين‌رو اين آيه در شكل دادن به نظام معرفتي و سلوكي صوفيان اهل سنت، نقش مهمي ايفا كرده است.