نقش حمايت دربار در انتخاب آثار ترجمه‌شده در دارالترجمۀ دولتي در عصر ناصري

پژوهش حاضر آثار ترجمه‌شده را در دارالترجمۀ دولتي عصر ناصرالدين شاه قاجار بررسي مي‌كند. هدف واكاوي حمايت دربار از ترجمه و نقش آن در انتخاب كتاب براي ترجمه در دارالترجمه است. براي اين منظور، از طريق جست‌وجو در كتابخانه‌ها و بانك‌هاي اطلاعاتي آنلاين، فهرستي از آثار ترجمه‌شده در دارالترجمه تهيه شد، سپس، در چارچوب نظريۀ حمايت لفور، حمايت شاه از ترجمۀ بعضي آثار و بي‌توجهي او به آثار ديگر تحليل شد. ترجمه‌هاي يافت شده بر اساس محتوا و مضمون به ده دسته تقسيم شدند: سفرنامه، اخبار و مقالات، تاريخ، متون ادبي، سياست روز، جغرافيا، علوم، متون نظامي، اقتصاد و ساير. علائق شاه و احساس نياز او به ترجمه شدن برخي كتاب‌ها و همچنين تلاش رئيس دارالترجمه براي تعليم و تربيت شاه و آگاهي دادن به او از مهم‌ترين عوامل تعيين‌كننده در انتخاب آثار براي ترجمه تشخيص داده شد. بيشترين متن‌هاي ترجمه‌شده سفرنامه‌ها، كتاب‌هاي تاريخي و اخبار و مقالات مطبوعات بودند. علاوه بر اين‌ها، به متن‌هاي حوزۀ ادبيات، سياست روز، جغرافيا، علوم و همچنين كتاب‌هاي نظامي نيز توجه شده بود. اما در حوزه‌هايي مانند اقتصاد، كشاورزي و آشپزي فقط تعداد انگشت‌شماري كتاب ترجمه شده بود و در برخي حوزه‌ها مانند فلسفه، جامعه‌شناسي، آموزش و پرورش، حقوق، قوانين مترقي و اديان، با وجود اين كه روشنفكران خارج از حاكميت به آن‌ها توجه كرده بودند، هيچ كتابي براي ترجمه انتخاب نشده بود. عدم انتخاب آثار براي ترجمه در اين حوزه‌ها با بي‌ميلي شاه براي ايجاد اصلاحات و تغيير در وضع موجود مرتبط دانسته شد.