اندازه‌گيري حجم اقتصاد زيرزميني در كشورهاي منتخب درحال‌توسعه داراي فراواني منابع طبيعي

Estimate Size of Underground Economy in Selected Developing Countries with Natural Resource Abundance

امروزه اقتصاد زيرزميني براي بسياري از اقتصادهاي جهان(به­ ويژه كشورهاي درحال­ توسعه) به يك مسئله اجتناب ناپذير تبديل شده است. اين موضوع تأثير قابل توجهي بر متغيرهاي كلان اقتصادي مي­گذارد و سبب تحريف شاخص­ هاي رسمي اقتصاد مي ­شود. بنابراين نياز به برآورد اين پديده علي­رغم دشوار بودن آن جهت سياست­گذاري­هاي صحيح اقتصادي ضرورت مي­يابد. لذا هدف مطالعه حاضر برآورد اندازه اقتصاد زيرزميني كشورهاي منتخب درحال ­توسعه داراي فراوني منابع طبيعي طي دوره زماني 2004-2015 با استفاده از رويكرد علل چندگانه - آثار چندگانه(MIMIC) و نرم ­افزار ليزرل است. نتايج تخمين اقتصاد زيرزميني نشان مي­دهد اندازه اقتصاد زيرزميني در كشورهاي منتخب درحال ­توسعه داراي فراوني منابع طبيعي طي دوره مورد بررسي همراه با نوساناتي بوده اما در مجموع اين روند افزايشي است. ميانگين اندازه اقتصاد زيرزميني طي دوره 12 ساله 72/26% توليد ناخالص داخلي بوده است. همچنين نتايج برآورد بيانگر آن است كه بيكاري، وفور منابع طبيعي، آزادي اقتصادي، شاخص باز بودن اقتصادي، جريان ورودي سرمايه ­گذاري مستقيم خارجي و درآمد سرانه از جمله عوامل مؤثر بر اندازه اقتصاد زيرزميني كشورهاي منتخب درحال توسعه هستند. در اين ميان نرخ بيكاري بيش­ترين اثر مثبت و شاخص باز بودن اقتصادي بيش­ترين اثر منفي را بر اقتصاد زيرزميني دارند. اين در حالي است كه نرخ تورم، بار ماليات مستقيم، نرخ بهره واقعي اثر معني­ داري در پيدايش اين پديده در كشورهاي فوق­الذكر ندارند. همچنين از بين دو متغير آثار اقتصاد رسمي و تقاضاي پول در گردش بيش­ترين تأثير اقتصاد زيرزميني بر بازار محصول(اقتصاد رسمي) است. اين اثر در كشورهاي منتخب درحال توسعه داراي فراواني منابع طبيعي، منفي و معني ­دار است.

Todays, underground economy has been changed into an unavoidable problem for many world's economies (especially in developing). This subject has a significant effect on macro variables of economy and causes to distortion of formal indexes. So exact estimation of this phenomenon regardless of its difficulty in order to exact economy policy making is necessary. So, goal of this study is estimating size of underground economy in selected developing countries with natural resource abundance during 2004-2015 through multiple reasons approach – Multiple effects (MIMIC) and lisrel software. Results of estimating the underground economy show size of underground economy in selected developing countries with natural resource abundance has been unstable during reviewing period. But, in general, this trend is increasing. Average size of underground economy during 12 years was 26.72% gross domestic product. Also, estimates results indicate unemployment, abundant natural resources, freedom of economy index, economy openness index, input flow of foreign direct investment and income per capita has effect on underground economy of selected developing countries. Among these, unemployment rate has the most positive effect and economy openness index has the most negative effect on underground economy. While inflation rate, direct tax burden, interest rate don’t have significant effect on emergence of this phenomenon in above mentioned countries. Also, between the two variables of the effects of the official economy and the demand for money in circulation, the most effect of underground economy is on the product market (formal economy). The effect is negative and significant in selected developing countries with abundant natural resources.