ارزيابي آسيب‌پذيري بوم‌شناختي با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي فازي توسعه‌يافته و سيستم اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: استان كرمان)

در اين مقاله آسيب‌پذيري بوم‌شناختي استان كرمان با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي فازي توسعه‌يافته براي تعيين درجه ارجحيت معيارها و زيرمعيارها، و روش تركيب خطي وزن‌دار در سيستم اطلاعات جغرافيايي براي تركيب اطلاعات مكاني، مورد ارزيابي قرار گرفته است. آسيب‌پذيري بوم‌شناختي نشان‌دهنده درجه‌اي از تحمل اكوسيستم در برابر عوامل محيطي و فعاليت‌هاي فزاينده انساني است. با ارزيابي اين شاخص مي‌توان نواحي حساس و آسيب‌پذير در يك منطقه را شناسايي و از آن دسته از فعاليت‌هاي انساني كه منجر به تخريب اكوسيستم‌هاي طبيعي مي‌شوند جلوگيري نمود. هدف تحقيق حاضر شناسايي عوامل و معيارهاي تاثير گذار در آسيب‌پذيري بوم‌شناختي، تعيين درجه اهميت هر يك در اين فرايند و در نهايت تركيب اين اطلاعات براي تعيين درجه آسيب‌پذيري نواحي مختلف در استان است. جهت انجام تحقيق ابتدا با مرور تحقيقات گذشته تعداد هفت معيار تاثير گذار شامل طبقات ارتفاعي، ميزان شيب، جهت شيب، تراكم پوشش گياهي، عمق خاك، فرسايش‌پذيري سنگ مادر و اقليم شناسايي شدند. همچنين عوامل تشديدكننده آسيب‌پذيري بوم‌شناختي ازجمله تراكم منابع آبي، افت سطح آب‌هاي زيرزميني، سيل‌خيزي، خطر زمين‌لرزه، خطر زمين‌لغزش و فرسايش آبي و بادي مي‌باشند، در نظر گرفته شدند. سپس بر اساس اصول كاربرد روش تحليل سلسله مراتبي توسعه‌يافته ماتريس مقايسات زوجي تشكيل و با مصاحبه با ده كارشناس درجه ارجحيت (وزن) معيارها و زيرمعيارهاي هر معيار محاسبه شد. در نهايت با كاربرد روش تركيب خطي وزن‌دار در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي لايه‌هاي اطلاعاتي بر اساس وزن معيارها و زيرمعيارها تركيب شدند و نقشه آسيب‌پذيري بوم‌شناختي استان كرمان تهيه شد. نتايج نشان مي‌دهد بخش شمال، شمال‌شرق و شرق استان كرمان از آسيب‌پذيري بسيار بالايي برخوردار مي‌باشند و حدود 25.4 درصد از مساحت منطقه در درجه آسيب‌پذير و 26.4 درصد در درجه حساس قرار گرفته‌اند و داراي شرايط شكننده و آسيب‌پذيري هستند. بنابراين، توجه ويژه برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران به اين مناطق در طرح‌هاي مديريتي و توسعه‌اي استان كرمان بسيار ضروري است.