شناسايي و تحليل الگوهاي فشار تراز درياي روزهاي بارش ابرسنگين بهاره استان گلستان

بارش‌هاي سيل‌آسا به دليل ناگهاني بودن آن خسارات سنگيني در بخش‌هاي مختلف تأسيسات زيربنايي، عمراني و كشاورزي براي مناطق مختلف كشورمان به‌ويژه مناطق پربارش به بار مي‌آورند. در پژوهش حاضر به شناسايي الگوهاي فشار تراز دريا و تحليل شرايط همديد و ترموديناميك روزهاي بارش ابرسنگين استان گلستان پرداخته شده است. بدين منظور ابتدا با استفاده از داده‌هاي ايستگاه زميني و در نظر گرفتن دو شرط آستانه بارش بالاتر از صدك 98 درصد و فراگيري بيش از 50 درصد، 15 روز بارش ابرسنگين طي فصل بهار دوره آماري 1970-2019 استخراج شد. داده‌هاي فشار تراز دريا بر روي ياخته‌هاي 0.25 × 0.25 درجۀ قوسي در 10 تا 70 درجۀ عرض شمالي و 10 تا 90 درجۀ طول شرقي از مركز پيش‌بيني‌هاي ميان‌مدت اروپايي (ECMWF) استخراج شدند. بر روي ماتريس همپراش داده‌هاي فشار تراز دريا در15 روز بارش ابرسنگين تحليل خوشه‌اي با روش ادغام انجام شد و 3 الگوي همديد فشار هنگام رخداد بارش‌هاي ابرسنگين بهاره استان گلستان مشاهده مي‌شود. نتايج حاصل از تحليل همديدي نقشه‌ها نشان داد كه به هنگام رخداد بارش‌هاي ابرسنگين زبانه‌هايي از پرفشارهاي سرد مستقر بر روي اروپا، روسيه و سيبري و كم‌فشارهاي گرم چند هسته‌اي واقع در مناطق جنب قطبي، نيمه شرقي ايران، پاكستان و اطراف درياچه آرال و بالخاش به سمت شمال شرق ايران و استان گلستان گسترش يافته‌اند. اين شرايط باعث شكل‌گيري مناطق جبهه‌زايي فعال و به تبع آن شيو فشاري شديد در شمال شرق و جو استان گلستان شده و منجر به رخداد روزهاي بارش ابرسنگين در منطقه مورد مطالعه شده است. نتايج حاصل از تحليل تابع شار همگراي رطوبت هم نشان داد كه بيشترين شار همگراي رطوبت در ترازهاي زيرين جو (1000 و 850 هكتوپاسكال) و به‌ترتيب توسط منابع آبي خزر، خليج فارس و عمان صورت گرفته است؛ اما در ترازهاي مياني جو (700 و 500 هكتوپاسكال) با مداري شدن جريان‌هاي جوي علاوه بر درياي خزر، منابع آبي مديترانه و سياه هم تغذيۀ رطوبتي اين‌گونه بارش‌ها را بر عهده گرفته‌اند.