بازخواني سير تحول معماري در ساختار بازار تبريز با تأكيد بر زمينه‌گرايي

زمينه‌گرايي به‌عنوان رويكردي مهم در معماري، بر حفظ ردپاي گذشته و تفاوت‌ها و ويژگي هاي هر فرهنگ تأكيد‌ داشته و ريشه در هويت هر مليت دارد. بافت‌ كهن شهرها، نشانه‌هايي غني از فرهنگ و هويت گذشتگان را همراه‌ دارند و معماري سنتي ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست؛ درعين‌حال كه نمونه‌اي است پربار از هماهنگي و همزيستي با ويژگي هاي محيطي و ارزشهاي مكاني. در شهرهاي سنتي ايران، بازار عنصري بنيادين به‌شمار مي‌آمد به گونه‌اي‌كه شهر با بازار آن معنا و مفهوم مي‌يافت. بازار تبريز نيز در قالب يك بلوك ‌شهري كامل، قدمت، وسعت، تنوع عملكردي و ارزش معماري بسيار دارد. پژوهش حاضر بر آن است تا به استخراج و تبيين عوامل زمينه‌اي مؤثر بر بازار تبريز، در مقياس شهري (مكان‌يابي، شكل‌گيري و گسترش) و معماري (پراكندگي كالبدي و كاركردي) بپردازد. بنابراين، سؤالات پژوهش اين‌گونه تبيين‌ مي‌شوند كه اولاً، كدام عوامل زمينه‌اي در مكان‌يابي، نحوه شكل‌گيري و گسترش بازار تبريز مؤثر بود‌ه‌اند؟ (مقياس كلان) ثانيـاً، كدام عوامل زمينه‌اي در نحوه شكل‌گيري و پراكندگي عناصر و كاربري‌هاي بازار تبريز مؤثر بوده‌اند؟ (مقياس مياني). روش تحقيق اتخاذ شده در اين پژوهش، روش تحقيق استنباطي مبتني بر تحليل محتواي مستندات مي‌باشد كه ازطريق مطالعه اسنادي، جستجو در كتب تاريخي و سفرنامه‌ها، تحليل نقشه‌ها و عكسهاي هوايي قديمي تبريز و بازار آن، نيز تحليل يافته‌هاي ميداني از وضع موجود، سعي در بازخواني موضوع و حصول نتيجه دارد. استخراج عوامل زمينه‌اي مؤثر بر شكل‌گيري بازار، در مقياس كلان شهري و برنامه معماري مرتبط با پراكندگي كالبدي و كاركردي، نشان ‌مي‌دهد كه شكل‌گيري و توسعه بازار تبريز و عناصر آن در طول اعصار، تحت‌تأثير ساختار محيطي، فرهنگي، اجتماعي، حكومتي و اقتصادي شهر قرار داشته‌است. تأثير شاخص زمينه‌اي موقعيت جغرافياي سياسي شهر و شاخص ساختار ارزشي اقتصادي بازار بر شكل‌گيري مقوله نياز، رابطه عرضه تقاضا و نمود آن در قالب كالبد بازار تبريز در مقياس كلان و مياني اهميت بيشتري داشته‌است.