تحليل انديشه‌هاي مدرنيسم بر روند شكل‌گيري و تغيير خيابان‌هاي شهري ايران و ازبكستان؛ مطالعه موردي شهر تهران و تاشكند

دوره زمامداري قاجار در ايران مصادف با انقلاب‌ صنعتي غرب در قرن ‌نوزدهم است كه عامل مهمي در تحولات معماري و شهرسازي مدرن‌ و ‌معاصر است.‌ بدين ‌معنا كه دوره ‌‌قاجار حلقه‌ واسطه گذشته‌ سنتي با آينده مدرن ايران است و زمينه پيدايش دگرگوني‌هاي دو‌ دهه پهلوي‌اول را فراهم ‌مي‌سازد. همچنين در اين دوران در ازبكستان نيز تحولات ‌بسياري تحت فرآيندهاي مدرنيزاسيون شوروي صورت ‌مي‌گيرند. هدف از پژوهش حاضر تبيين نقش جريان‌هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي نوگرا و نحوه تاثيرگذاري آن‌ها بر تحولات خيابان‌هاي ايران و ازبكستان در دوره قاجار‌ و ‌پهلوي‌‌اول مي‌باشد تا به اين سوالات پاسخ داده‌ شود:‌آيا جريانات فرهنگي، سياسي و اجتماعي نو‌گرا در كشور‌هاي ايران و ازبكستان بر روند شكل‌گيري و تغيير خيابان‌ها در اين دو كشور تاثير‌گذار بوده‌اند؟ تحولات شهرسازي ايران و ازبكستان در دوره قاجار ‌و ‌پهلوي‌‌اول داراي چه ساختار،‌ ماهيت و جنبه‌هاي متفاوت ‌و ‌مشابه بوده‌اند؟ اين پژوهش به صورت تاريخيتطبيقي و با رويكردي كيفي به كمك مطالعات اسنادي صورت‌‌گرفته ‌‌است كه از روش‌تحقيق تاريخيتفسيري در بخش گردآوري مباني‌نظري ‌تاريخي و روش‌تحقيق توصيفيتحليلي در زمينه تحليل و مقايسه تحولات شهرسازي طراحي خيابان‌هاي شهري تهران و تاشكند استفاده شده‌‌است. جامعه‌‌آماري شامل تمام خيابان‌هايي هستند كه در دوره قاجار و پهلوي‌اول تحت ‌تاثير انديشه‌هاي مدرنيسم دستخوش تغييرات كالبدي و عملكردي شدند و جامعه ‌نمونه شامل آن تعداد از خيابان‌هايي مي‌باشند كه در بازه زماني مشابه قرار‌داشته‌اند و از نظر سير تحولات كالبدي، عملكردي و عيني داراي شباهت‌هايي مي‌باشند. نتايج حاصل از پژوهش نشان ‌‌مي‌دهند كه انديشه‌هاي مدرنيسم در هر دو كشور در ابعاد عيني، عملكردي و كالبدي تجلي يافته‌اند و مولفه‌هاي كالبدي تاثيرپذيري پررنگ‌تري نسبت به ديگر مولفه‌ها داشته‌اند. در هر دو كشور طراحي خيابان‌ها به شيوه‌هاي‌ نوين با مولفه‌هايي نظير همجواري كاربري‌هاي گوناگون اطراف خيابان، افزايش نفوذ‌پذيري و شفافيت ‌بصري در جداره خيابان‌ها و شبكه منظم شطرنجي خيابان‌ها به طور ‌مشابه تجلي پيدا‌‌ كرده‌اند.